Μια ενδιαφέρουσα αναφορά στον ελληνικό Τεκτονισμό (αν και σε αρκετά σημεία διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις).
Ένα ζήτημα το οποίο δεν έχει επαρκώς και δημοσίως αναλυθεί, είναι η ιστορική διαδρομή των Ελευθέρων Τεκτονικών Στοών στην Ελλάδα. Σε όσες περιστάσεις τα ανωτέρω καθίστανται σημεία συζητήσεως, μεγάλες διαφωνίες εκρήγνυνται και με τη σειρά τους οι καθ'έξην συνομωσιολόγοι προσπαθούν να θέσουν όλα τα βάσανα του νεώτερου Ελληνικού κράτους στην ύπαρξη των Στοών. Η παρούσα αναφορά θα επιχειρήσει να πραγματευθεί συνοπτικά την πορεία της λεγόμενης «Μασονίας» στον Ελλαδικό χώρο όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά τους τελευταίους δύο αιώνες.
Οι πρώτες ημέρες: Βενετική επιρροή και επαναστατικό πνεύμα
Η πρώτη Ελευθεροτεκτονική Στοά ιδρύθηκε στη Κέρκυρα το 1782. Εκείνη την περίοδο η νήσος ευρισκόταν σε Βενετική διοίκηση σε αντιδιαστολή με την Οθωμανική που κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος του Εθνικού κορμού. Η ονομασία της Στοάς ήταν " Beneficenza" και υπαγόταν στην Μεγάλη Στοά της Βερόνα, εδρεύουσα στην Πάδοβα της Ιταλίας. Την περίοδο κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, ενυπήρχε δραστήρια και πολυπληθής Ελληνική Διασπορά στη Βόρειο Ιταλία αποτελούμενοι από εμπόρους, φοιτητές και επαγγελματίες. Σε γενικές γραμμές αυτοί αποτέλεσαν και τον πυρήνα της πρώτης Ελληνικής Στοάς, μεταλαμπαδεύοντας κατά αυτό τον τρόπο τις νέες Δυτικές τάσεις και στον Ελλαδικό χώρο. Μεταγενέστερα οι Στοές θα πολλαπλασιαστούν και θα επεκταθούν και στα υπόλοιπα αστικά και μη κέντρα.
Το 1790 στη Βιέννη ένας οργανισμός παραπλήσιος με τους Τέκτονες σχηματίσθηκε από τους Έλληνες εμπόρους και διανοουμένους της Κεντρικής Ευρώπης. Αποκαλούνταν « Οι Καλοί Εξάδελφοι» ( Bon Cuisins), και κατά τα φαινόμενα συνδεόταν και με το Ρήγα Φεραίο. Η περίοδος μετά τη Γαλλική Επανάσταση - 1789- είχε ως χαρακτηριστικό γνώρισμα την απελευθέρωση από τη κυριαρχία των Αυτοκρατοριών και την ενεργοποίηση του Εθνικισμού ως συστατικού στοιχείου πολιτικής δράσης. Υπό αυτή την έννοια οι πρώιμες αυτές Ελληνικές οργανώσεις στελεχώνονταν από τους νέους φορείς που διέδιδαν σχέδια για εθνική απελευθέρωση.
Περαιτέρω, οι Στοές αυτές αποτέλεσαν και ταμιευτήρες γνώσεις, βάση των οποίων πληροφορίες αλλά και ιδανικά διαδίδονταν με σκοπό τη δημιουργία επαναστατικού πνεύματος. Βεβαίως πρέπει να σημειωθεί ότι οι γνώστες των παραπάνω ήταν οι λίγοι και εκλεκτοί λόγω μόρφωσης, καταγωγής και ικανοτήτων που είχαν εξαρχής τη δυνατότητα εισχώρησης στις ομάδες αυτές.
Τη τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα μία σειρά Τεκτονικών Στοών ιδρύθηκε στα Επτάνησα και φυσικά η γεωγραφική επιλογή δεν είναι τυχαία, αφού ήταν οι μόνες περιοχές όπου μπορούσαν να συγκροτηθούν ομάδες ατόμων σε σχετική ελευθερία σε σύγκριση με την κατάσταση στην Ηπειρωτική Ελλάδα, μόλις μερικά ναυτικά μίλια εγγύτερα.
Το 1810 μία από τις ηγετικές μορφές της Κέρκυρας, ο Διονύσιος Ρώμας συνένωσε τις Στοές «Αγαθοεργία» και «Φιλογενεία» δημιουργώντας την Μεγάλη Ανατολική Στοά της Ελλάδος και Κερκύρας. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και σταθμό για την ενδυνάμωση των Στοών σε κοινωνικό επίπεδο όπως και την μετέπειτα εξάπλωση τους. Το 1812 η σημαντική Ελληνική παροικία της Μόσχας πρωτοστάτησε στη συγκρότηση μία μυστικής εταιρείας «Φοίνικας» της οποίας βασικός πρωταγωνιστής ήταν ο μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών της Τσαρικής Ρωσίας, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Το σύνολο των μελών αυτής της οργάνωσης, ανήκε στο Τσαρικό κατεστημένο της εποχής και ήταν Ελληνικής καταγωγής και ανατροφής. Επιπλέον ο κύριος σκοπός ήταν η ενδυνάμωση επαναστατικού πνεύματος με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδος. Είναι ενδιαφέρον να ειπωθούν και σχετικές πληροφορίες με το σύμβολο της εταιρείας, το Φοίνικα. Το μυθικό πτηνό «Φοίνιξ» που αναγεννάτε από τις στάχτες του, είναι ένα πανάρχαιο Εσωτερικό σύμβολο που απεικονίζεται σε όλες σχεδόν τις ιστορικές περιόδους του Ελληνισμού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας όταν εξελέγη Κυβερνήτης του νέου Ελληνικού κράτους - 1827 με 1831-, ονόμασε το πρώτο Ελληνικό νόμισμα «Φοίνικα» και η δραχμή γεννήθηκε άμα την έλευση της Βαυαροκρατίας και την επικράτηση των παραδοσιακών οικογενειών οι οποίες συγκροτούσαν τους Προκρίτους της Οθωμανικής περιόδου.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι και η Φιλική Εταιρεία χρησιμοποιούσε το Φοίνικα ως το διακριτικό της σύμβολο, όπως και η περιώνυμη «Ελληνική Εταιρεία» που έδρασε στο τέλος του 19ου αιώνα. Τη σήμερον εποχή εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα εμβλήματα Τεκτονικών Στοών στην Ελλάδα. Τέλος η αναγόρευση του Φοίνικα ως συμβόλου της επτάχρονης δικτατορίας, 1967 με 1974, έχει τις ρίζες τις στη συμμετοχή ορισμένων εκ των πραξικοπηματιών στις τάξεις των τεκτόνων.
Η Φιλική Εταιρεία της οποίας η διαδρομή δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί και αποκρυπτογραφηθεί, ιδρύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1814 στην Οδησσό, άλλο ένα κομβικό αστικό κέντρο της Ελληνικής Διασποράς. Κατά πάσα πιθανότητα οι Φιλικοί αποτελούσαν ένα τμήμα - Το πλέον δημοσίως γνωστό- της εταιρείας του «Φοίνικα» με σκοπό την μαζική εξάπλωση του κινήματος. Οι ηγέτες της Φιλικής Εταιρείας ήταν τρεις σχετικά άγνωστοι έμποροι. Ο Νικόλαος Σκουφάς από την Άρτα, Κ Εμμανουήλ Ξανθός από την Πάτμο και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από την Ήπειρο. Οι τρεις αυτοί πρωτεργάτες της Ελληνικής αφύπνισης συμμετείχαν και σε προγενέστερες εθνικές προσπάθειες, και σε Στοές μέσα στους κόλπους του παροικιακού Ελληνισμού. Ο Ξανθός ήταν μέλος της Στοάς της Λευκάδος και ο Σκουφάς είχε προσχωρήσει στο Ιταλικό κίνημα των «Καρμπονάρων». Τέλος ο Τσακάλωφ ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» το οποίο απετέλεσα τελικά και το πρότυπο δημιουργίας της Εταιρείας των Φιλικών. Προφανώς η συμμετοχή των Τριών σε συνωμοτικές δράσεις και μυστικές εταιρείες Πανευρωπαϊκού βεληνεκούς ήταν μία καθ'όλα πολύτιμη εμπειρία για τη μετέπειτα δράση τους.
Επιπλέον είναι διαφωτιστικό να σημειωθεί και η σημασία της ημερομηνίας ιδρύσεως των Φιλικών. Η ημερομηνία του εορτασμού του «Τιμίου Σταυρού» στις 14/09 συνδέθηκε άρρηκτα με τη μοίρα του Ελληνισμού από την εποχή της θαυματουργής επιβίωσης του Βυζαντίου στις 14/09 του 614 μΧ. από τη συνδυασμένη πολιορκία των Αβαρών και των Περσών. Επιπλέον αποτέλεσε και ένα ιστορικό σημείο καμπής από όπου συνδέθηκε μακροιστορικά και η μοίρα του Ελληνισμού με αυτή της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και επετεύχθη και ο εξελληνισμός διαμέσου των Ελληνικών Γραμμάτων, τόσο της Εκκλησίας όσο και της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σε αυτό το σημείο πρέπει αν αξιολογηθεί ως σημαντικό το γεγονός ότι και η «Ελληνική Εταιρεία» προσπάθησε να συνδεθεί με αυτή την ημερομηνία επιλέγοντας ως λογότυπο της το «Εν τούτω Νίκα». Φαίνετε λοιπόν ότι οι μυστικές οργανώσεις στην Ελλάδα έχουν μία άρρηκτη συνέχεια.
Έχοντας υπ'όψη το βαθύ συμβολικό νόημα της ημέρας αυτής, είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι οι ιδρυτές, αλλά και οι καθοδηγητές της Φιλικής Εταιρείας θέλησαν να υπογραμμίσουν το βαθύ ιστορικό νόημα της προσπάθειας τους και το ρόλο που η ομάδα τους διεκδικούσε για το μέλλον. Επιπλέον η στελέχωση των Φιλικών με τα στελέχη των μεγαλύτερων Ελληνικών Οίκων της Διασποράς εξασφάλιζε τη Πανελλήνια συμμετοχή για την Επανάσταση. Βεβαίως η Εταιρεία διεπόταν και από πολύ αυστηρούς «Όρκους σιωπής» περί των πεπραγμένων της που δήλωνε την αποφασιστικότητα της να χρησιμοποιήσει τη θανατική ποινή για όσους πρόδιδαν τα μυστικά της, όπως και έγινε σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις.
Με βάση τη στέρεα συγκρότηση της και την οργάνωση της η Εταιρεία κατάφερε εκ του αποτελέσματος σε λιγότερο από εφτά έτη να αγκαλιάσει το σύνολο του Ελληνισμού από την Αλεξάνδρεια στη Βηρυτό και από τη Τεργέστη στην Αγία Πετρούπολη. Επιπροσθέτως δημιούργησε το κρίσιμο κλίμα Εθνικής αισιοδοξίας το οποίο επέτρεψε στο χειμαζόμενο Ελληνισμό να αναθαρρήσει έπειτα από αιώνες πνευματικής και διοικητικής υποτέλειας.
Οι Στοές και Εταιρείες ύστερα του 1830: Φιλανθρωπία, σκάνδαλο και σχίσμα
Τα πρώτα έτη του νεώτερου Ελληνικού κράτους δεν υπήρξε κάποια φανερή συγκρότηση Στοών των Τεκτόνων. Μόλις το 1863, το έτος κατά το οποίο εγκαθιδρύθηκε η Δυναστεία των Γλυξμπουργ-Χολσταιν στην Ελλάδα, εμφανίστηκε η Στοά «Πανελλήνιο». Το 1867 η Ανατολική Στοά της Ιταλίας αποδέχθηκε την αυτονομία των Ελλήνων Τεκτόνων και η «Μεγάλη Ανατολική Στοά της Ελλάδος» δημιουργήθηκε. Το όνομα της οργάνωσης αυτής όπως προαναφέρθηκε χρησιμοποιείται από το 1936. Η αυτονόμηση των Ελληνικών Στοών συνδέεται άρρηκτα με τη γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας μετά το 1863. Η πρόσδεση στην Αγγλική σφαίρα επιρροής διαμέσων των Δανών φορέων και η απόδοση των Επτανήσιων, εξέλειπαν τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα σε Τεκτονικό επίπεδο παρέμενε ένας γόνος του Ιταλικού-Ενετικού πνεύματος του ύστερου 18ου αιώνα. Συνεπώς η Ελλάδα αυτονομείται στο παγκόσμιο Τεκτονικό δίκτυο, παραμένοντας πάντοτε υπό τη βελούδινη Βρετανική επιρροή, τουλάχιστον μέχρι το 1974.
Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αποτέλεσε εποχή συνεχούς στρατολόγησης νέων μελών στη λεγόμενη «Μασονία» στους κύκλους των επαγγελματιών, καθηγητών, πολιτικών και όλων όσων χάρης τη θέση ή μόρφωση τους διατηρούσαν κοινωνική επιρροή. Παράλληλα η εξάπλωση των Στοών προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ελλαδικής Εκκλησίας η οποία άρχισε να χαρακτηρίζει τις Στοές ως αιρετικές. Επιπλέον διάφοροι πολιτικοί κύκλοι οι οποίοι λειτουργούσαν με τα παλαιότερα πρότυπα της προεπαναστατικής πατριαρχικής και δομημένη σε «Φάρες» κοινωνία, ενοχλούνταν σφόδρα με την έλευση νεωτεριστικών αντιλήψεων κοινωνικής οργάνωσης που αντιπροσώπευαν οι Στοές, Λέσχες και Όμιλοι. Ένας πολιτικός που έμεινε στην ιστορία για τη προβολή του νέου αυτού τρόπου διακυβέρνησης, ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος στηρίχθηκε αποφασιστικά στα πρώτα του βήματα από τις Στοές, αλλά και μειώθηκε από αυτές όταν οι ίδιες αντιλήφθηκαν τη δράση του στο βαθμό που τις χρησιμοποιούσε ως σχηματισμούς και ο ίδιος ο Τρικούπης για λόγους είτε πολιτικούς, είτε Εθνικούς.
Ο Τεκτονικές Στοές δημιούργησαν πλείστα φιλανθρωπικά σωματεία και βοήθησαν στη συγκρότηση νοσοκομείων, ορφανοτροφείων και λοιπών ευαγών ιδρυμάτων. Από το έτος 1927 το Ελληνικό κράτος έχει υπαγάγει την Ελληνική Στοά στο υπουργείο Υγείας, λόγω και των ανωτέρω δραστηριοτήτων της.
Η περίοδος 1909 μέχρι 1941, αποτέλεσε ένα οξύτατο πεδίο μάχης μεταξύ των μελών των Στοών λόγω των συνεχών πολέμων. Οι κοινωνικές μεταβολές, η Μικρασιατική Καταστροφή, η δημιουργία του Κομουνιστικού κόμματος και οι λοιποί δομικοί μετασχηματισμοί της Ελληνικής κοινωνίας, είχαν ως αποτέλεσμα τη μετατροπή των Στοών σε χώρους κυρίως επαγγελματικής δραστηριοποίησης και δράσης αντιτιθέμενων ξένων επιρροών. Αξιοσημείωτη είναι και η δημιουργία των πρώτων Στοών Γαλλικής εμπνεύσεως οι οποίες είχαν διαφορετική κοσμοθεώρηση από τη καθιερωμένη Αγγλική.
Η εισβολή στην Ελλάδα και η κατοχή το 1941 κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος του αρχείου της Στοάς των Αθηνών. Επιπλέον η λειτουργία των Στοών έπαυσε μεταξύ 1941 και 1944. Μεταπολεμικά επανασυστάθηκαν και αποτέλεσαν πυρήνες σκέψης και δραστηριοποίησης των μελών της ανώτερης - Αλλά όχι πάντα και της ανώτατης- αστικής τάξης με συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση από το Κέντρο και δεξιότερα. Ακόμα η στρατολόγηση νέων μελών επεκτάθηκε σημαντικά και στην Ελληνική επαρχία ενώ η οικονομική δυναμική του όλου σχήματος μπορεί ακροθιγώς να σχηματοποιηθεί και στο επιβλητικό μέγαρο ευρισκόμενο και τη σήμερον στο κέντρο των Αθηνών. Η εχεμύθεια περί των λεπτομερειών οργάνωσης, στρατολόγησης και λειτουργίας, έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα, εάν και δεν είναι αντιληπτό εάν αυτό συμβαίνει λόγω της ικανότητος, επιρροής των μελών της ή λόγω αδιαφορίας της Ελληνικής κοινωνίας ως προς την ύπαρξη των Στοών γενικότερα.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ουκ ολίγοι αξιωματικοί εκ των συνωμοτών, ήταν και μέλη Στοών και το γεγονός αυτό αποτέλεσε ένα βαρύτατο πλήγμα για τις δημόσιες σχέσεις του Ελληνικού Τεκτονισμού. Στις αρχές τις δεκαετίας του '80, δημοσιογραφικές αποκαλύψεις ονομάτων μελών των Στοών προκάλεσε πολλαπλές συζητήσεις στην Ελληνική κοινωνία. Η εκλογή του ΠΑΣΟΚ το 1981 στην εξουσία, θεωρήθηκε από πολλούς ως η απαρχή του τέλους της επιρροής των Στοών, εάν και μέλη του είχαν υπάρξει μέλη αυτών. Στια αρχές της δεκαετίας του '90 η Μεγάλη Στοά της Ελλάδος κατηγορήθηκε από τη μητρική στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι είχε αναμιχθεί σε πολιτικές διεργασίες, εάν και αυτό ρητώς απαγορεύεται. Η εικόνα των Στοών στην Ελλάδα για μία ακόμη φορά αμαυρώθηκε και ένα σχίσμα επακολούθησε το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλαπλών ανταγωνιζόμενων Στοών διαφορετικού ύφους και χαρακτήρα.
Πρέπει να σημειωθεί, ότι παρά τα λεγόμενα η Πολιτική και ο Τεκτονισμός είναι συνυφασμένα εκ των πραγμάτων. Θα ήταν παράλογο να υποθέσει ο οποιοσδήποτε ότι μία τάξη ανθρώπων οι οποίοι εκ της θέσεως τους απασχολούνται και σε πολιτικό επίπεδο θα μπορούσαν να μην επηρεάζουν εμμέσως η αμέσως πολιτικές εξελίξεις και μάλιστα σε μία κοινωνία όπως η Ελληνική οι οποία χαρακτηρίζεται από τον εξωστρεφή, αυθόρμητο και διαδικτυομένο πολιτικό πολιτισμό της. Η διαφωνία του 1993 με τη Στοά της Βρετανίας προήλθε σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, από τη σύγκρουση Άγγλων και Ελλήνων για το οποίος θα αναλάβει τη κηδεμονία των εμφανιζόμενων Στοών από τις πρώην χώρες του Σοβιετικού στρατοπέδου, ιδίως στα Βαλκάνια. Βεβαίως αυτό αποτελεί και μία μορφή «Υψηλής Πολιτικής» διεθνούς επιπέδου μάλιστα. Επιπλέον το παγκόσμιο Τεκτονικό δίκτυο ή κίνημα, επηρεάζεται σαφώς από τις Αγγλοσαξονικές Στοές και κατά πολλούς αποτελεί και έναν από τους άξονες «Μαλακής επιρροής» της πάλαι ποτέ Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα η Βρετανία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς και Νότια Αφρική είναι η χώρες που διαθέτουν τη συντριπτική πλειονότητα των μελών Στοών παγκοσμίως και φυσικά εξακολουθούν να κατέχουν τα ηνία σε όλα τα επίπεδα της Τεκτονικής σκέψης και δράσης.
Οι πρώτες ημέρες: Βενετική επιρροή και επαναστατικό πνεύμα
Η πρώτη Ελευθεροτεκτονική Στοά ιδρύθηκε στη Κέρκυρα το 1782. Εκείνη την περίοδο η νήσος ευρισκόταν σε Βενετική διοίκηση σε αντιδιαστολή με την Οθωμανική που κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος του Εθνικού κορμού. Η ονομασία της Στοάς ήταν " Beneficenza" και υπαγόταν στην Μεγάλη Στοά της Βερόνα, εδρεύουσα στην Πάδοβα της Ιταλίας. Την περίοδο κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, ενυπήρχε δραστήρια και πολυπληθής Ελληνική Διασπορά στη Βόρειο Ιταλία αποτελούμενοι από εμπόρους, φοιτητές και επαγγελματίες. Σε γενικές γραμμές αυτοί αποτέλεσαν και τον πυρήνα της πρώτης Ελληνικής Στοάς, μεταλαμπαδεύοντας κατά αυτό τον τρόπο τις νέες Δυτικές τάσεις και στον Ελλαδικό χώρο. Μεταγενέστερα οι Στοές θα πολλαπλασιαστούν και θα επεκταθούν και στα υπόλοιπα αστικά και μη κέντρα.
Το 1790 στη Βιέννη ένας οργανισμός παραπλήσιος με τους Τέκτονες σχηματίσθηκε από τους Έλληνες εμπόρους και διανοουμένους της Κεντρικής Ευρώπης. Αποκαλούνταν « Οι Καλοί Εξάδελφοι» ( Bon Cuisins), και κατά τα φαινόμενα συνδεόταν και με το Ρήγα Φεραίο. Η περίοδος μετά τη Γαλλική Επανάσταση - 1789- είχε ως χαρακτηριστικό γνώρισμα την απελευθέρωση από τη κυριαρχία των Αυτοκρατοριών και την ενεργοποίηση του Εθνικισμού ως συστατικού στοιχείου πολιτικής δράσης. Υπό αυτή την έννοια οι πρώιμες αυτές Ελληνικές οργανώσεις στελεχώνονταν από τους νέους φορείς που διέδιδαν σχέδια για εθνική απελευθέρωση.
Περαιτέρω, οι Στοές αυτές αποτέλεσαν και ταμιευτήρες γνώσεις, βάση των οποίων πληροφορίες αλλά και ιδανικά διαδίδονταν με σκοπό τη δημιουργία επαναστατικού πνεύματος. Βεβαίως πρέπει να σημειωθεί ότι οι γνώστες των παραπάνω ήταν οι λίγοι και εκλεκτοί λόγω μόρφωσης, καταγωγής και ικανοτήτων που είχαν εξαρχής τη δυνατότητα εισχώρησης στις ομάδες αυτές.
Τη τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα μία σειρά Τεκτονικών Στοών ιδρύθηκε στα Επτάνησα και φυσικά η γεωγραφική επιλογή δεν είναι τυχαία, αφού ήταν οι μόνες περιοχές όπου μπορούσαν να συγκροτηθούν ομάδες ατόμων σε σχετική ελευθερία σε σύγκριση με την κατάσταση στην Ηπειρωτική Ελλάδα, μόλις μερικά ναυτικά μίλια εγγύτερα.
Το 1810 μία από τις ηγετικές μορφές της Κέρκυρας, ο Διονύσιος Ρώμας συνένωσε τις Στοές «Αγαθοεργία» και «Φιλογενεία» δημιουργώντας την Μεγάλη Ανατολική Στοά της Ελλάδος και Κερκύρας. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και σταθμό για την ενδυνάμωση των Στοών σε κοινωνικό επίπεδο όπως και την μετέπειτα εξάπλωση τους. Το 1812 η σημαντική Ελληνική παροικία της Μόσχας πρωτοστάτησε στη συγκρότηση μία μυστικής εταιρείας «Φοίνικας» της οποίας βασικός πρωταγωνιστής ήταν ο μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών της Τσαρικής Ρωσίας, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Το σύνολο των μελών αυτής της οργάνωσης, ανήκε στο Τσαρικό κατεστημένο της εποχής και ήταν Ελληνικής καταγωγής και ανατροφής. Επιπλέον ο κύριος σκοπός ήταν η ενδυνάμωση επαναστατικού πνεύματος με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδος. Είναι ενδιαφέρον να ειπωθούν και σχετικές πληροφορίες με το σύμβολο της εταιρείας, το Φοίνικα. Το μυθικό πτηνό «Φοίνιξ» που αναγεννάτε από τις στάχτες του, είναι ένα πανάρχαιο Εσωτερικό σύμβολο που απεικονίζεται σε όλες σχεδόν τις ιστορικές περιόδους του Ελληνισμού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας όταν εξελέγη Κυβερνήτης του νέου Ελληνικού κράτους - 1827 με 1831-, ονόμασε το πρώτο Ελληνικό νόμισμα «Φοίνικα» και η δραχμή γεννήθηκε άμα την έλευση της Βαυαροκρατίας και την επικράτηση των παραδοσιακών οικογενειών οι οποίες συγκροτούσαν τους Προκρίτους της Οθωμανικής περιόδου.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι και η Φιλική Εταιρεία χρησιμοποιούσε το Φοίνικα ως το διακριτικό της σύμβολο, όπως και η περιώνυμη «Ελληνική Εταιρεία» που έδρασε στο τέλος του 19ου αιώνα. Τη σήμερον εποχή εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα εμβλήματα Τεκτονικών Στοών στην Ελλάδα. Τέλος η αναγόρευση του Φοίνικα ως συμβόλου της επτάχρονης δικτατορίας, 1967 με 1974, έχει τις ρίζες τις στη συμμετοχή ορισμένων εκ των πραξικοπηματιών στις τάξεις των τεκτόνων.
Η Φιλική Εταιρεία της οποίας η διαδρομή δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί και αποκρυπτογραφηθεί, ιδρύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1814 στην Οδησσό, άλλο ένα κομβικό αστικό κέντρο της Ελληνικής Διασποράς. Κατά πάσα πιθανότητα οι Φιλικοί αποτελούσαν ένα τμήμα - Το πλέον δημοσίως γνωστό- της εταιρείας του «Φοίνικα» με σκοπό την μαζική εξάπλωση του κινήματος. Οι ηγέτες της Φιλικής Εταιρείας ήταν τρεις σχετικά άγνωστοι έμποροι. Ο Νικόλαος Σκουφάς από την Άρτα, Κ Εμμανουήλ Ξανθός από την Πάτμο και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από την Ήπειρο. Οι τρεις αυτοί πρωτεργάτες της Ελληνικής αφύπνισης συμμετείχαν και σε προγενέστερες εθνικές προσπάθειες, και σε Στοές μέσα στους κόλπους του παροικιακού Ελληνισμού. Ο Ξανθός ήταν μέλος της Στοάς της Λευκάδος και ο Σκουφάς είχε προσχωρήσει στο Ιταλικό κίνημα των «Καρμπονάρων». Τέλος ο Τσακάλωφ ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» το οποίο απετέλεσα τελικά και το πρότυπο δημιουργίας της Εταιρείας των Φιλικών. Προφανώς η συμμετοχή των Τριών σε συνωμοτικές δράσεις και μυστικές εταιρείες Πανευρωπαϊκού βεληνεκούς ήταν μία καθ'όλα πολύτιμη εμπειρία για τη μετέπειτα δράση τους.
Επιπλέον είναι διαφωτιστικό να σημειωθεί και η σημασία της ημερομηνίας ιδρύσεως των Φιλικών. Η ημερομηνία του εορτασμού του «Τιμίου Σταυρού» στις 14/09 συνδέθηκε άρρηκτα με τη μοίρα του Ελληνισμού από την εποχή της θαυματουργής επιβίωσης του Βυζαντίου στις 14/09 του 614 μΧ. από τη συνδυασμένη πολιορκία των Αβαρών και των Περσών. Επιπλέον αποτέλεσε και ένα ιστορικό σημείο καμπής από όπου συνδέθηκε μακροιστορικά και η μοίρα του Ελληνισμού με αυτή της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και επετεύχθη και ο εξελληνισμός διαμέσου των Ελληνικών Γραμμάτων, τόσο της Εκκλησίας όσο και της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σε αυτό το σημείο πρέπει αν αξιολογηθεί ως σημαντικό το γεγονός ότι και η «Ελληνική Εταιρεία» προσπάθησε να συνδεθεί με αυτή την ημερομηνία επιλέγοντας ως λογότυπο της το «Εν τούτω Νίκα». Φαίνετε λοιπόν ότι οι μυστικές οργανώσεις στην Ελλάδα έχουν μία άρρηκτη συνέχεια.
Έχοντας υπ'όψη το βαθύ συμβολικό νόημα της ημέρας αυτής, είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι οι ιδρυτές, αλλά και οι καθοδηγητές της Φιλικής Εταιρείας θέλησαν να υπογραμμίσουν το βαθύ ιστορικό νόημα της προσπάθειας τους και το ρόλο που η ομάδα τους διεκδικούσε για το μέλλον. Επιπλέον η στελέχωση των Φιλικών με τα στελέχη των μεγαλύτερων Ελληνικών Οίκων της Διασποράς εξασφάλιζε τη Πανελλήνια συμμετοχή για την Επανάσταση. Βεβαίως η Εταιρεία διεπόταν και από πολύ αυστηρούς «Όρκους σιωπής» περί των πεπραγμένων της που δήλωνε την αποφασιστικότητα της να χρησιμοποιήσει τη θανατική ποινή για όσους πρόδιδαν τα μυστικά της, όπως και έγινε σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις.
Με βάση τη στέρεα συγκρότηση της και την οργάνωση της η Εταιρεία κατάφερε εκ του αποτελέσματος σε λιγότερο από εφτά έτη να αγκαλιάσει το σύνολο του Ελληνισμού από την Αλεξάνδρεια στη Βηρυτό και από τη Τεργέστη στην Αγία Πετρούπολη. Επιπροσθέτως δημιούργησε το κρίσιμο κλίμα Εθνικής αισιοδοξίας το οποίο επέτρεψε στο χειμαζόμενο Ελληνισμό να αναθαρρήσει έπειτα από αιώνες πνευματικής και διοικητικής υποτέλειας.
Οι Στοές και Εταιρείες ύστερα του 1830: Φιλανθρωπία, σκάνδαλο και σχίσμα
Τα πρώτα έτη του νεώτερου Ελληνικού κράτους δεν υπήρξε κάποια φανερή συγκρότηση Στοών των Τεκτόνων. Μόλις το 1863, το έτος κατά το οποίο εγκαθιδρύθηκε η Δυναστεία των Γλυξμπουργ-Χολσταιν στην Ελλάδα, εμφανίστηκε η Στοά «Πανελλήνιο». Το 1867 η Ανατολική Στοά της Ιταλίας αποδέχθηκε την αυτονομία των Ελλήνων Τεκτόνων και η «Μεγάλη Ανατολική Στοά της Ελλάδος» δημιουργήθηκε. Το όνομα της οργάνωσης αυτής όπως προαναφέρθηκε χρησιμοποιείται από το 1936. Η αυτονόμηση των Ελληνικών Στοών συνδέεται άρρηκτα με τη γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας μετά το 1863. Η πρόσδεση στην Αγγλική σφαίρα επιρροής διαμέσων των Δανών φορέων και η απόδοση των Επτανήσιων, εξέλειπαν τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα σε Τεκτονικό επίπεδο παρέμενε ένας γόνος του Ιταλικού-Ενετικού πνεύματος του ύστερου 18ου αιώνα. Συνεπώς η Ελλάδα αυτονομείται στο παγκόσμιο Τεκτονικό δίκτυο, παραμένοντας πάντοτε υπό τη βελούδινη Βρετανική επιρροή, τουλάχιστον μέχρι το 1974.
Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αποτέλεσε εποχή συνεχούς στρατολόγησης νέων μελών στη λεγόμενη «Μασονία» στους κύκλους των επαγγελματιών, καθηγητών, πολιτικών και όλων όσων χάρης τη θέση ή μόρφωση τους διατηρούσαν κοινωνική επιρροή. Παράλληλα η εξάπλωση των Στοών προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ελλαδικής Εκκλησίας η οποία άρχισε να χαρακτηρίζει τις Στοές ως αιρετικές. Επιπλέον διάφοροι πολιτικοί κύκλοι οι οποίοι λειτουργούσαν με τα παλαιότερα πρότυπα της προεπαναστατικής πατριαρχικής και δομημένη σε «Φάρες» κοινωνία, ενοχλούνταν σφόδρα με την έλευση νεωτεριστικών αντιλήψεων κοινωνικής οργάνωσης που αντιπροσώπευαν οι Στοές, Λέσχες και Όμιλοι. Ένας πολιτικός που έμεινε στην ιστορία για τη προβολή του νέου αυτού τρόπου διακυβέρνησης, ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος στηρίχθηκε αποφασιστικά στα πρώτα του βήματα από τις Στοές, αλλά και μειώθηκε από αυτές όταν οι ίδιες αντιλήφθηκαν τη δράση του στο βαθμό που τις χρησιμοποιούσε ως σχηματισμούς και ο ίδιος ο Τρικούπης για λόγους είτε πολιτικούς, είτε Εθνικούς.
Ο Τεκτονικές Στοές δημιούργησαν πλείστα φιλανθρωπικά σωματεία και βοήθησαν στη συγκρότηση νοσοκομείων, ορφανοτροφείων και λοιπών ευαγών ιδρυμάτων. Από το έτος 1927 το Ελληνικό κράτος έχει υπαγάγει την Ελληνική Στοά στο υπουργείο Υγείας, λόγω και των ανωτέρω δραστηριοτήτων της.
Η περίοδος 1909 μέχρι 1941, αποτέλεσε ένα οξύτατο πεδίο μάχης μεταξύ των μελών των Στοών λόγω των συνεχών πολέμων. Οι κοινωνικές μεταβολές, η Μικρασιατική Καταστροφή, η δημιουργία του Κομουνιστικού κόμματος και οι λοιποί δομικοί μετασχηματισμοί της Ελληνικής κοινωνίας, είχαν ως αποτέλεσμα τη μετατροπή των Στοών σε χώρους κυρίως επαγγελματικής δραστηριοποίησης και δράσης αντιτιθέμενων ξένων επιρροών. Αξιοσημείωτη είναι και η δημιουργία των πρώτων Στοών Γαλλικής εμπνεύσεως οι οποίες είχαν διαφορετική κοσμοθεώρηση από τη καθιερωμένη Αγγλική.
Η εισβολή στην Ελλάδα και η κατοχή το 1941 κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος του αρχείου της Στοάς των Αθηνών. Επιπλέον η λειτουργία των Στοών έπαυσε μεταξύ 1941 και 1944. Μεταπολεμικά επανασυστάθηκαν και αποτέλεσαν πυρήνες σκέψης και δραστηριοποίησης των μελών της ανώτερης - Αλλά όχι πάντα και της ανώτατης- αστικής τάξης με συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση από το Κέντρο και δεξιότερα. Ακόμα η στρατολόγηση νέων μελών επεκτάθηκε σημαντικά και στην Ελληνική επαρχία ενώ η οικονομική δυναμική του όλου σχήματος μπορεί ακροθιγώς να σχηματοποιηθεί και στο επιβλητικό μέγαρο ευρισκόμενο και τη σήμερον στο κέντρο των Αθηνών. Η εχεμύθεια περί των λεπτομερειών οργάνωσης, στρατολόγησης και λειτουργίας, έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα, εάν και δεν είναι αντιληπτό εάν αυτό συμβαίνει λόγω της ικανότητος, επιρροής των μελών της ή λόγω αδιαφορίας της Ελληνικής κοινωνίας ως προς την ύπαρξη των Στοών γενικότερα.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ουκ ολίγοι αξιωματικοί εκ των συνωμοτών, ήταν και μέλη Στοών και το γεγονός αυτό αποτέλεσε ένα βαρύτατο πλήγμα για τις δημόσιες σχέσεις του Ελληνικού Τεκτονισμού. Στις αρχές τις δεκαετίας του '80, δημοσιογραφικές αποκαλύψεις ονομάτων μελών των Στοών προκάλεσε πολλαπλές συζητήσεις στην Ελληνική κοινωνία. Η εκλογή του ΠΑΣΟΚ το 1981 στην εξουσία, θεωρήθηκε από πολλούς ως η απαρχή του τέλους της επιρροής των Στοών, εάν και μέλη του είχαν υπάρξει μέλη αυτών. Στια αρχές της δεκαετίας του '90 η Μεγάλη Στοά της Ελλάδος κατηγορήθηκε από τη μητρική στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι είχε αναμιχθεί σε πολιτικές διεργασίες, εάν και αυτό ρητώς απαγορεύεται. Η εικόνα των Στοών στην Ελλάδα για μία ακόμη φορά αμαυρώθηκε και ένα σχίσμα επακολούθησε το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλαπλών ανταγωνιζόμενων Στοών διαφορετικού ύφους και χαρακτήρα.
Πρέπει να σημειωθεί, ότι παρά τα λεγόμενα η Πολιτική και ο Τεκτονισμός είναι συνυφασμένα εκ των πραγμάτων. Θα ήταν παράλογο να υποθέσει ο οποιοσδήποτε ότι μία τάξη ανθρώπων οι οποίοι εκ της θέσεως τους απασχολούνται και σε πολιτικό επίπεδο θα μπορούσαν να μην επηρεάζουν εμμέσως η αμέσως πολιτικές εξελίξεις και μάλιστα σε μία κοινωνία όπως η Ελληνική οι οποία χαρακτηρίζεται από τον εξωστρεφή, αυθόρμητο και διαδικτυομένο πολιτικό πολιτισμό της. Η διαφωνία του 1993 με τη Στοά της Βρετανίας προήλθε σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, από τη σύγκρουση Άγγλων και Ελλήνων για το οποίος θα αναλάβει τη κηδεμονία των εμφανιζόμενων Στοών από τις πρώην χώρες του Σοβιετικού στρατοπέδου, ιδίως στα Βαλκάνια. Βεβαίως αυτό αποτελεί και μία μορφή «Υψηλής Πολιτικής» διεθνούς επιπέδου μάλιστα. Επιπλέον το παγκόσμιο Τεκτονικό δίκτυο ή κίνημα, επηρεάζεται σαφώς από τις Αγγλοσαξονικές Στοές και κατά πολλούς αποτελεί και έναν από τους άξονες «Μαλακής επιρροής» της πάλαι ποτέ Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα η Βρετανία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς και Νότια Αφρική είναι η χώρες που διαθέτουν τη συντριπτική πλειονότητα των μελών Στοών παγκοσμίως και φυσικά εξακολουθούν να κατέχουν τα ηνία σε όλα τα επίπεδα της Τεκτονικής σκέψης και δράσης.
πηγή:http://www.greekamericannewsagency.com
