ΑΣΤΗΡ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ - 150 ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΕΧΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

(Σημ. Αναδημοσίευση από το site της Στοάς ΑΣΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ – ΖΑΚΥΝΘΟΥ)

Βιβλίο Σεβ.’. Αδ.’. Ι. Δεμέτη

 Η παρούσα ανάρτηση αποτελεί περίληψη του ομώνυμου βιβλίου… 

TEKTONIKH    ΣΤΟΑ «ΑΣΤΗΡ  ΤΗΣ  ΑΝΑΤΟΛΗΣ»   αρ. 880 υπό Η.Μ.Σ.τ.Α

«150     ΧΡΟΝΙΑ      ΣΥΝΕΧΗΣ       ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ»

Για τον Αναγνώστη

 Πρωταρχικές αρχές για κάθε Τέκτονα αποτελούν η αναζήτηση της αλήθειας και ο σεβασμός στη μνήμη των άξιων και των ικανών.

Μεγάλος αριθμός άρθρων και μονογραφιών έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα τεκτονικά έντυπα και μη, αλλά και αμέτρητες ανακοινώσεις, ομιλίες, διαλέξεις, έχουν εκφωνηθεί στα Τεκτονικά εργαστήρια, υπηρετώντας τις προαναφερόμενες αυτές αρχές.

Όλα τούτα τα κείμενα, αποτελούν τον πλούτο και την παρακαταθήκη των τεκτονικών εργαστηρίων, προκειμένου τα μέλη τους, να αποκτήσουν την απαιτούμενη παιδεία και την ιστορική γνώση.

Προκειμένου όμως, να την υπηρετήσουν και να την αξιοποιήσουν, πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη και ο προφορικός λόγος, η παράδοση, έτσι όπως οι άξιοι αδελφοί μας επαγωγικά μας την πρόσφεραν.

Η προσπάθεια καταγραφής της πορείας και δράσης της Στοάς «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 880, της Ζακύνθου, υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, εκ μέρους μου, στηρίζεται σε όσα εξακολουθητικά διδάχτηκα φοιτώντας σ’ αυτήν.

Με συγκίνηση αφιερώνω το εγχείρημά μου τούτο, σ’ όλους εκείνους τους αδελφούς που με δέχτηκαν, με αγκάλιασαν, με στήριξαν, με δίδαξαν, με έμαθαν να εμπιστεύομαι τον εαυτό μου, με καθοδήγησαν να επικοινωνώ με τους άλλους …

Και αποτελεί ευλαβική κατάθεση και υποχρέωση, στην ιερή μνήμη τους, ελάχιστο τίμημα, σ’ όσα πολλά μου χάρισαν.

ΖάκυνθοςΙανουάριος 2012

                                                        Σ.Δ. αδ. Ιωάννης Μ. Δεμέτης

PAST GRAND STANDARD BEARER

in the UNITED GRAND LODGE of ENGLAND

Προλογικό Σημείωμα

Με τη συμπλήρωση των 150 χρόνων από την ίδρυση στη Ζάκυνθο, της Τεκτονικής Στοάς «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 880 υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, δίνεται στη δημοσιότητα η εργασία του Π.Σ. αδ. Ιωάννη Μ. Δεμέτη, που γράφτηκε για την επέτειο και περιλαμβάνει τις ποικιλότροπες δράσεις της Στοάς, στα 150 χρόνια συνεχούς δραστηριότητάς της, καθώς και την παρουσία και συμμετοχή στα κοινά, ορισμένων από τους αδελφούς, που απόκτησαν την τεκτονική ιδιότητα σ’ αυτήν.

Οι αδελφοί που σκιαγραφούνται διακρίθηκαν για την πατριωτική, τεκτονική και την κοινωνική  προσφορά  τους, και αποτέλεσαν τους εργάτες εκείνους που μόχθησαν για να ορθοποδήσει ο Απελευθερωτικός αγώνας του 1821 και στη συνέχεια να σταθεροποιηθεί το Ελληνικό Κράτος.

Η προσφορά των μελών της Στοάς υπήρξε εξακολουθητική και καθοριστική και στα χρόνια που ακολούθησαν.

Οι άνθρωποι αυτοί έβαζαν προτεραιότητες και αθόρυβα εργάζονταν για το γενικό καλό.

Αφομοίωσαν ιδέες και οράματα και τις μεταλαμπάδευσαν δημιουργικά στην κοινωνία μας.

Η καλή φήμη για τη Στοά μας έχει εδραιωθεί σ’ ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο και όχι μόνο.

Δράττομαι της ευκαιρίας, από τη θέση του Σεβασμίου της Στοάς να εκφράσω τη χαρά μου για το έργο του Π.Σ. αδ. Ιωάννη Μ. Δεμέτη και την ικανοποίησή μου για το κλίμα που επικρατεί και σήμερα στη Στοά.

Νικόλαος – Ιωάννης Ζαχαρόπουλος

Σεβάσμιος Διδάσκαλος

                                                Στοά «Αστήρ της Ανατολής» Νο  880

Υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας

Όταν πριν από 150 χρόνια, την 4^ην Μαρτίου 1862α, εγκαθιδρυόταν στην Ανατολή της Ζακύνθου η Τεκτονική Στοά «Αστήρ της Ανατολής» Νο 1182β, υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, τα ιδρυτικά μέλη της ίσως και να προβληματίζονταν, λαμβανομένων υπ’ όψη προηγουμένων τεκτονικών δραστηριοτήτων στο γεωγραφικό χώρο της Επτανήσου, εάν η προσπάθειά τους θα είχε επιτυχία, εάν θα είχε συνέχεια, και εάν τελικά θα πραγματοποιούσαν τους στόχους και τους οραματισμούς τους, υπηρετώντας τα τεκτονικά ιδεώδη.

Σήμερα, ξεφυλλίζοντας το καλαντάρι του χρόνου και αξιολογώντας φήμη, δράσεις και προσφορές, προσμετράμε απόλυτα θετικά την όλη πορεία της, ενώ δεν παραλείπουμε να καίγουμε θυμίαμα ευγνωμοσύνης στους πρωτεργάτες και σ’ όλους εκείνους, που ακολούθησαν και υπηρέτησαν την ιδέα του Ελευθεροτεκτονισμού μέσα από τις στήλες της, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, και για την κοινωνία του νησιού γενικότερα.

Τούτο, πρώτιστα, μέχρι και τη σημερινή εποχή, είναι φανερό τόσο από το κλίμα της γενικότερης αποδοχής, που έχει διαμορφωθεί για τη Στοά σ’ όλα τα στρώματα της κοινωνίας του νησιού, αλλά και για αναφορές στη φήμη και στη δράση της, και εκτός της Ζακύνθου.

Ανατρέχοντας στο Μητρώο των Μελώνγ, που σώζεται στο πολύτιμο αρχείο της, θα εστιάσω την έρευνά μου σε κάποιους αδελφούς, που μυήθηκαν σ’ αυτήν, σε μια προσπάθεια να προσμετρηθεί η παρουσία της Στοάς στην τοπική κοινωνία και να καταγραφεί, όσο τούτο είναι δυνατό, η αποδοχή  που η Στοά τύχαινε, με το να επιζητούν να περιλαμβάνονται στα μέλη της άνθρωποι ελεύθεροι και καλής φήμης, με πνευματικές ανησυχίες, προβληματισμούς, αναζητήσεις και διάθεση για προσφορά.

Μεγάλος είναι ο αριθμός των μελών της, που προέρχονται από τον ευρύτερο ελληνισμό, αλλά και το εξωτερικό, εκτός των γηγενών.

Το Μητρώο, αριθμεί στο αρχικό βιβλίο μητρώουδ 707 μέλη, και έτερα 281 στο νεώτερο από του έτους 1964 και εν χρήσει σήμερα τηρούμενο.

Με δεδομένο την επιλεκτική εισαγωγή των μελών και τις περιορισμένες κατ’ έτος συνεδρίες, όπως αυτές καθορίζονται από τα τεκτονικά συντάγματα και τον εσωτερικό κανονισμό της Στοάς, ο αριθμός αυτός των 988 μελών, για μια περιφερειακή Στοά, έστω και αν αυτή λειτουργεί στο νησί της Ζακύνθου με την ξεχωριστή τεκτονική παράδοση που το διακρίνει, θεωρείται ιδιαίτερα μεγάλος.

Ας κάνουμε όμως ένα ταξίδι, μια ιστορική αναδρομή στον Ελλαδικό χώρο, και στην παρουσία του Τεκτονισμού στην περιοχή μας, και εννοώ τα νησιά του Ιονίου, όπου βεβαιωμένα πρωτοπαρουσιάστηκε, πριν ακόμα διασφαλιστεί η δημιουργία του νέου Ελληνικού Κράτους, με την αυτονομία του και την εδαφική του οντότητα και κυριαρχία.

Προτού όμως κάνουμε το ταξίδι μας αυτό, ας εξετάσουμε ιστορικά τη δημιουργία του  Ελευθεροτεκτονισμού, όπως αυτή καταγράφεται στη σύγχρονη εποχή.

Γενικά περί Ελευθεροτεκτονισμού

Κοιτίδα του σημερινού Ελευθεροτεκτονισμού ως γνωστό θεωρείται η Αγγλία, που αν και η χρονολογία της γέννησής του δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί με ακρίβεια,  αναντίρρητα την εποχή της Αναγέννησης μετά το Μεσαίωνα, ανάστησε την ιδέα της ελευθερίας του ατόμου και αφύπνισε την αγάπη προς το συνάνθρωπο καλλιεργώντας την αδελφοσύνη. Βέβαιο πρέπει να θεωρείται ότι στην αναγέννηση αυτή συνέβαλε η Ελλάδα, με την παρουσία στη Δύση Ελλήνων καλλιτεχνών, διδασκάλων και άλλων λογίωνα.

Το έτος 1717 ο Σκωτσέζος πάστορας James Adnerson επεξεργάστηκε και συνέταξε τον καταστατικό χάρτη των Τεκτόνων, τους «αρχαίους Κανόνας» όπως είναι σήμερα γνωστοί ή «Σύνταγμα» του Adnerson.

Την ιδία χρονιά, Ιούνιος 1717, ιδρύεται η Μεγάλη Στοά του Λονδίνου, στο Πανδοχείο της Χήνας και της Σχάραςβ.

Το έτος 1723 δημοσιεύτηκε το Constitution Booκ of the Freemasons, το Σύνταγμα των Τεκτόνων, που  περιέχει τις θεμελιώδεις αρχές (old charges) του Adnerson, και που είναι η βάση του σημερινού Τεκτονικού συστήματος.

Από τη Βρετανία ο τεκτονισμός διαδόθηκε κατά το 18^ο αιώνα, στην υπόλοιπη Ευρώπη και στις βρετανικές αποικίες, στην Ασία και στην Αμερική.

Το έτος 1725 ιδρύθηκαν οι πρώτες στοές στην Ιρλανδία και στη Γαλλία, το 1728 στην Ισπανία, το 1730 στην Ινδία και στην Αμερική, το 1735 στην Πορτογαλία και στη Σουηδία, το 1737 στη Γερμανίαγ.

Μετά το 1727 ο Τεκτονισμός είχε φτάσει και στην Αυστρία. Από εκεί πέρασε στην κεντρική Βοημία και ακολούθησε ίδρυση Στοάς στην Πράγα, ενώ κατά το 1733 δραστηριοποιήθηκε και στην περιοχή της Ιταλίας, όπου ιδρύθηκε η πρώτη Στοά, στη Φλωρεντία.

Ο Τεκτονισμός στο Ιόνιο

Από εκεί σαν κίνημα ιδεών, που στις βασικές του αρχές συγκαλέγονται η ισότητα και η ανεξιθρησκία, επικοινωνιακά, διαβαίνει το Ιόνιο πέλαγος, θαλάσσιο δίαυλο, που οριοθετεί τις προς τη δυτική Ευρώπη περιοχές της Ιταλίας, που κατακερματισμένη σε κρατίδια αγωνιούσε να βρει την εθνική ταυτότητά της, στην αντίπερα πλευρά, της κυρίως Ελλάδας, που θρηνούσε κάτω από το βάρβαρο Τούρκο δυνάστη ήδη από την εποχή της άλωσης της Πόλης, και αποτέλεσε εκτός των άλλων και τη γέφυρα, και για τη μεταφορά της Τεκτονικής Φιλοσοφίας.

Ενδιάμεσος σταθμός τα Επτάνησα, που τύχη αγαθή, τα προφύλαξε από την τουρκική παρουσία, ενώ αποτέλεσαν στην κυριολεξία πνευματική επαρχία της Ιταλίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. «Η Ζάκυνθος τότε δεν είναι παρά μια πνευματική επαρχία της Ιταλίας. Τα Επτάνησα παρέμειναν για αιώνες υπό την κυριαρχία της Βενετίας. Η καλή κοινωνία μιλάει ιταλικά και στέλνει τα παιδιά της να σπουδάσουν στην Ιταλίαα».

«Μεταφορείς οι Επτανήσιοι λόγιοι του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, διαδραμάτισαν, τότε, (και) τον μοιραίο ρόλο τους κατά τη «μετακένωση» του ευρωπαϊκού αφυπνιστικού φαινομένου. Πριν και κατά τον Αγώναβ».

Το έτος 1740 ανοίγει και η πρώτη Στοά στην Κέρκυρα, με το όνομα Benefizenza με Σεβάσμιο τον Ενετό Προβλεπτή (Regente), που εργαζόταν υπό τη Στοά της Βερόνας.

Μέλη της Στοάς υπήρξαν οι Erizzo, Cornaro, Moncenico, Gritti, Morosini και άλλοιγ.  Το έτος 1807 ανοίγει δεύτερη Στοά στην Κέρκυρα υπό το όνομα La Philogenie, η οποία το έτος 1809 μετονομάστηκε σε Sainte Napoleon, με Σεβάσμιο το Ferdinand Galle.

Η Στοά αυτή τίθεται υπό την ηγεσία του Mathieu Lesseps, πατέρα του Φερδινάνδου Lesseps, που διάνοιξε τη διώρυγα του Suez.

Η Στοά  Benifezenza, που προαναφέραμε, και που λειτουργούσε υπό τη Μεγάλη Ανατολή της Βερόνας και η Στοά Sainte Napoleon, το έτος 1809 υπαχθήκανε κάτω από τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας.

Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι, όπου υπήρχε ζων Ελληνισμός άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα της Ελευθερίας και να αναπτύσσεται παράλληλα η ιδεολογία του Τεκτονισμού. Και αναφέρομαι στη δραστηριότητα, που αναπτύχθηκε από Έλληνες για την απελευθέρωση των Βαλκανίων, όπου με πρωτεργάτη τον Αντώνιο Κυριαζή ή Ρήγα, τον ονομασθέντα Φεραίο ή Βελεστινλή, ετέθη η ιδέα της αδελφοποίησης και απελευθέρωσης των χριστιανικών λαών, που ζούσαν κάτω από την Οθωμανική τυραννία. ανεξαρτήτως εθνικότηταςα.

Κατά το έτος 1811 ο συμπατριώτης μας Διονύσιος δε Ρώμας (1771-1857) διαδέχεται το Lesseps και ιδρύει τη Μεγάλη Εθνική Στοά της Ελλάδος εν Ανατολή Κερκύρας, της οποίας και γίνεται Μέγας Διδάσκαλοςβ.

Μετά τρία έτη το 1814, ιδρύει τη Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος εν Ανατολή Κερκύρας, την οποία και θέτει υπό την ηγεσία του Μεγάλου Διδασκάλου της Ηνωμένης Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας, Δούκα του Sussex, αφού πρώτα διέκοψε κάθε σχέση με τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας, αλλά και τη Μεγάλη Στοά της Σκοτίας.

«Ανοιχτομάτης και διορατικός πολιτικός ο Διονύσιος Ρώμας έβλεπε ολοένα ότι η μοίρα της Επτανήσου ήταν αδιάρρηκτα δεμένη στον τροχό της Αγγλικής εξουσίας. Η εθνική αναγκαιότητα του επέβαλε πια να στραφή από την στιγμή εκείνη προς τους Άγγλους, αποβλέποντας στην υποστήριξη του αιτήματος της Ιονίου Γερουσίας για την πολιτική ανεξαρτησία των Επτανησίων. Η στροφή αυτή του πρώην γαλλόφιλου ήταν αναγκαία και απαραίτητη, αλλά έπρεπε να γίνη από τα παρασκήνια ή μάλλον από τους αθέατους διαδρόμους του Τεκτονισμούγ».

Είναι η εποχή που οι προετοιμασίες για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού έχουν αρχίσει με την εμφάνιση και δραστηριοποίηση της Φιλικής Εταιρείας η οποία ακολούθησε τον τρόπο λειτουργίας των Τεκτονικών Στοών αναφορικά με τη μυστικότητα και την οργάνωσή τους.

Είναι γενικότερα αποδεκτό ότι όσοι πρωτοστάτησαν στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ιδιαίτερα στα Ιόνια νησιά, μυήθηκαν πρώτα στον Τεκτονισμό και κατόπιν εντάχθηκαν στη Φιλική Εταιρεία.

Ο Ρώμας γενόμενος μέλος της Φιλικής Εταιρείας, αμέσως θέτει τη Στοά ως προκάλυμμα αυτής, αλλά και την καθιστά πυρήνα για κάθε της δραστηριότητα.

«Ο Διονύσιος Ρώμας είναι ανέκαθεν ο αναγνωρισμένος απ’ όλους εθνικός απόστολος, ο εμπνευστής και δημιουργός της τεκτονικο-φιλικής ιδεολογίας και πράξεωςα».

Ο Τεκτονισμός στη Ζάκυνθο

Στη Ζάκυνθο τη 18^η Μαρτίου 1815, ως Μέγας Διδάσκαλος, ο Διονύσιος δε Ρώμαςα, εγκαθιδρύει και εγκαινιάζει Στοά με την ονομασία «Αναγεννόμενος Φοίνιξ», ή Fenice Rissortaβ, υπό την αιγίδα της εν Κερκύρα λειτουργούσης υπό τον ίδιο Μεγάλης Εθνικής Στοάς της Ελλάδος, και σύμφωνα με τον Πολλάτο «…δια τας επειγούσας ανάγκας ας παρουσίαζεν η εξυπηρέτησις των Εθνικών σκοπώνγ».

Ο «Αναγεννόμενος Φοίνιξ» είναι ουσιαστικά και η πρόδρομος Στοά τής εν λειτουργία σήμερα Στοάς, που εξετάζουμε, με την ονομασία «Αστήρ της Ανατολής» Νο 880δ, η οποία και έχει υπό την κυριότητά της τα πρακτικά συνεδριάσεων, τα βιβλία παρουσίας, καθώς και διπλώματα μελών τόσο της ανωτέρω αναφερόμενης Στοάς, αλλά και άλλα επίσης έγγραφα, διαπιστευτήρια και τεκτονικά διπλώματα αδελφών, που εκδόθηκαν από διάφορες Στοές του εξωτερικού και της Επτανήσου, και που είχαν ευρεθεί στο αρχείο της.

Από της ημέρας εκείνης λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι αρχίζει και η δράση της Στοάς μας, που στην πραγματικότητα σημειώνει 197 έτη ζωής σήμερα, αν θέλουμε να κυριολεκτήσουμε, αναφερόμενοι στην παρουσία του Τεκτονισμού στο νησί μας, και μάλιστα στη συνεχή του παρουσία.

Στα σωζόμενα πρακτικά των συνεδριάσεων της Στοάς, κατά την εναρκτήριο συνεδρίαση αυτής, της 18^ης Μαρτίου 1815α, ο εγκαθιδρύων Μέγας Διδάσκαλος Διονύσιος Ντε Ρώμας, ανέφερε την ύπαρξη και παλαιότερα στη Ζάκυνθο, Σκωτικής Στοάς, ή Στοάς λειτουργούσας σύμφωνα με τον αναμορφωμένο Σκωτικό τύπο, και σύμφωνα με τα πρακτικά της Fenize Rissorta, ίσως με την ονομασία «Φιλανθρωπία» (κατά τον Βούλτζο), η οποία μέχρι το 1810 εξέδιδε πιστοποιητικά Διδασκάλων Τεκτόνωνβ, όμως δεν κατόρθωσε να λάβει άδεια λειτουργίας από τις Σκωτικές Αρχές, καίτοι επεδίωξε επανειλημμένα τούτο, γεγονός, που δεν την κατέστησε κανονική. Επί πρόσθετα δε, η Στοά αυτή απένειμε συγκεχυμένους βαθμούς διαφορετικών δογμάτων με τρόπο όχι καθαρά τεκτονικό.

Ο Ρώμας, προκειμένου να προβεί στην εγκαθίδρυση του «Αναγεννόμενου Φοίνικα», και ύστερα από την απόφαση της Περιφερειακής Στοάς της Κέρκυρας, εγκαθιδρυμένης και υπαγομένης εις το Σκωτικό Φιλοσοφικό Δόγμα, με το διακριτικό τίτλο της «Beneficenza e Filogenia Riunite», η οποία είχε αποφασίσει όπως όλα τα Τεκτονικά Ιδρύματα εντός της επαρχίας της καταστούν κανονικά και εργάζονται υπό τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίαςγ, καλεί ονομαστικά και βάσει εξουσιοδοτήσεως που του είχε δοθεί από το Κυρίαρχο Μητροπολιτικό Περιστύλιο, από 10^ης ημέρας 7^ου μηνός έτους 5811δ,  ορισμένους από τους αδελφούς, που είχαν δει το Τεκτονικό φως στη Ζάκυνθοε, και προβαίνει στην εγκαθίδρυση αυτής. Ζητά επίσης όπως η Μεγάλη Στοά της Κέρκυρας διορίσει και εγκαταστήσει τους πρώτους αξιωματικούς.

Η Στοά «Αναγεννόμενος Φοίνιξ» λειτουργεί πλέον κανονικά και όπως ιστορικά έχει τεκμηριωθεί, στα μέλη της περιλαμβάνονται όλοι σχεδόν οι Φιλικοί της Ζακύνθου

Μακρύς είναι ο κατάλογος των αδελφών, που μυούμενοι στο ναό του Αγίου Γεωργίου, ιδιοκτησία της οικογένειας Λατίνου, απέκτησαν την ιδιότητα του Φιλικού.

Οι Ρώμας, Δραγώνας, Στεφάνου, Φλαμπουριάρης, Λογοθέτης, Κουερίνος, Μαρτινέγκος, Καλύβας, Λεονταρίτης, Αρβανιτάκης, Πισκοπόπουλος, Σιγούρος, Δαμουλιάνος, Βαρβιάνης, Ψημάρης, Πινέλ και άλλοι πολλοί, θέτουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της Ελληνικής πατρίδας.

Κατά την προεπαναστατική εκείνη περίοδο οι αδελφοί φιλικοί, αξιοποιώντας κάθε δυνατότητα προσφέρουν τα μέγιστα στην πραγμάτωση του μεγάλου σκοπού.

Αλλά και μετά τον ξεσηκωμό, το νησί μας αποτελεί και πάλι, καταφύγιο όσων έφταναν κυνηγημένοι ζητώντας προστασία και στήριξη.

Οι αδελφοί της Στοάς, παρά την αντίδραση της καταπιεστικής διακυβέρνησης του αρμοστή Sir Thomas Maitland, τους προπηλακισμούς, εξορίες, διωγμούς, δημεύσεις των περιουσιών τους, συνεχίζουν απτόητοι και πάλι να πρωτοστατούν στο μεγάλης σημασίας πατριωτικό έργο τους.

Η αναφορά στο έργο των αδελφών μέσα από την προσφορά τους στην αποτίναξη του Τούρκικου ζυγού, την περίθαλψη των αγωνιστών και των γυναικόπαιδων, την οργάνωση της επιμελητείας του απελευθερωτικού αγώνα και την αποστολή κάθε είδους εφοδίων στους μαχόμενους αγωνιστές, την προς σταθεροποίηση του Ελληνικού Κράτους, óπως επανειλημμένα έχει αναφερθεί, πιστεύω ότι είναι από τις φωτεινότερες παρουσίες της Στοάς εκείνα τα δύσκολα χρόνια.

Ο Διονύσιος Ρώμας συστήνει την Επιτροπή Ζακύνθου, που ως γνωστόν απαρτίζεται από τον ίδιο και τους αδελφούς Κωνσταντίνο Δραγώνα και Παναγιώτη Στεφάνου, για να  κρατήσει το βάρος του πολέμου και να προβάλει τον αγώνα του έθνους. Ο Ντίνος Κονόμος γράφει χαρακτηριστικάα: «Δύο μεγάλα κατορθώματα της Επιτροπής Ζακύνθου ήταν: α΄) Η περίφημη αίτηση για την Αγγλική υποστήριξη ή προστασία του Ελληνικού Αγώνα και β΄) Οι κατασκοπευτικοί σύνδεσμοι που διατηρούσε στο στρατόπεδο του Ιμπραήμ. Η αίτηση εκείνη, με τις υπογραφές των αρχηγών της Ελληνικής Επαναστάσεως, υπήρξε μια έξοχη διπλωματική ενέργεια για την αναγνώριση του Ιερού Αγώνα και οφείλεται αποκλειστικά στην οξύτατη πολιτική διορατικότητα και κρίση του Διονυσίου Ρώμα. Και στα δύο αυτά μεγάλα κατορθώματα η Επιτροπή Ζακύνθου έδρασε, όπως θα φανή παρακάτω, από τα παρασκήνια και μέσω της πατριωτικής τεκτονικής Στοάς «Αναγεννηθείς Φοίνιξ».

Και παρά τη μυστικότητα, που απαιτούσαν οι συνθήκες της εποχής, οι δράσεις των αδελφών βοήθησαν να αναπτυχθεί εξ’ αρχής φιλοτεκτονική διάθεση στην κοινωνία του νησιού.

(Στο σημείο αυτό ανοίγω μια παρένθεση επισημαίνοντας την ανάγκη περαιτέρω έρευνας, πέραν βέβαια των όσων αναφέρει στο προαναφερόμενο βιβλίο του ο Ντίνος Κονόμος, αναφορικά με το ρόλο του Ρώμα, λόγω των επαφών και γνωριμιών του με τις Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις και ιδιαίτερα με αυτή της Μεγάλης Βρετανίαςβ, στη δημιουργία του νέου Ελληνικού Κράτους, με δεδομένο την υποβολή γραπτών αιτημάτων, για τη μεσιτεία της Αγγλίας προς επίλυση των πολεμικών επιχειρήσεων και την πολιτική ύπαρξη της Ελλάδας.

Είναι εμφανές, χωρίς βέβαια τούτο να ομολογηθεί, ότι εκμεταλλεύτηκε κατάλληλα, και την Τεκτονική του ιδιότητα, για την επιτυχία των στόχων του.

Θα πρέπει να μας προβληματίζει, και θα πρέπει να ερευνηθεί σε βάθος κάθε στοιχείο, που έχει σχέση με την παροχή εκ μέρους των Εγγλέζων τραπεζιτών, των δυο πρώτων δανείων προς το υπό σύσταση Ελληνικό Κράτος, όταν το έτος 1823 διαπραγματευόταν προς τούτο οι Ανδρέας Λουριώτης και Ι. Ορλάνδος, απεσταλμένοι της προσωρινής Κυβέρνησηςα.

Δεν πρέπει ακόμα να μας διαφεύγει το γεγονός ότι λόγω των σημαντικών ενεργειών και του Ρώμα, ο Αγώνας των Ελλήνων έτυχε αναγνώρισης στο εξωτερικό.

Πρέπει επίσης να αναφερθεί, ότι κατά την Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας προτάθηκε από το Ρήγα Παλαμίδη να εκλεγεί ο Διονύσιος Ρώμας, ως Κυβερνήτης της Ελλάδας.

Με ψήφισμα δε της Εθνοσυνέλευσης, της 5^ης Μαΐου 1829, οι αδελφοί Διονύσιος Ρώμας, Κωνσταντίνος Δραγώνας και Παναγιώτης Στεφάνουβ ανακηρύχτηκαν μεγάλοι πολίτες και ευεργέτες της Ελλάδαςγ).

Οι αδελφοί λόγω των συγκυριών της εποχής, καίτοι σε κανένα πρακτικό στις συνεδριάσεις της Στοάς, δεν σημειώνεται κάτι το μη Τεκτονικό, σίγουρα θα ανάλωναν το χρόνο τους στην υπηρεσία του αγώνα.

Ο Μαρίνος Πολλάτος γράφει στο βιβλίο του «Διακόσια χρόνια του Ελληνικού Τεκτονισμού 1740-1940»: «Είναι λυπηρόν ότι τα πρακτικά των τότε εργαζομένων Στ. εν Επτανήσω, άλλα μεν μετεφέρθησαν εν Αγγλία, άλλα δε απωλέσθησαν και άλλα επί σειράν ετών αναγράφουν ότι, κατόπιν αποφάσεως της Στοάς, η περίληψις των εργασιών δεν θα καταχωρηθή εις το πρακτικόνδ».

Οι οπλαρχηγοί του απελευθερωτικού αγώνα Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Πλαπούτας, οι Πετιμεζάδες και άλλοι, που κατέφταναν στο νησί, συσκέπτονται με τους αδελφούς τους φιλικούς και τέκτονες, για το κοινό καλό.

Έχει βέβαια προηγηθεί για τους αγωνιστές, η μύησή τους εις τα της Φιλικής Εταιρίας, στο ναό του Αγίου Γεωργίου της οικογένειας Λατίνου, από το μονόφθαλμο ιερέα Άνθιμο Αργυρόπουλο.

Σχετικά για τον Κολοκοτρώνη γράφει ο Μαρίνος Πολάττος: «Εις την Ζάκυνθον κατέφυγον ο Θ. Κολοκοτρώνης ότε κατεδιώκετο από τους Τούρκους, εκεί κατετάγη εις τον Ελληνικόν Στρατόν της Αγγλικής Προστασίας κατά το 1810 ως λοχαγός, και διακριθείς εις τας κατά των Γάλλων μάχας εν Λευκάδι εγένετο Ταγματάρχης, ον βαθμόν διετήρησε και μετά την διάλυσιν του Ελληνικού Στρατού επί δύο ακόμη έτη. Εκεί εμυήθη εις τον Τεκτ. και εις τα της Φιλικής Εταιρείας και άλλους κατήχησεν, εκεί άφησε την οικογένειάν του όταν κατήλθεν εις την Πελοπόννησον ίνα αγωνισθή κατά του τότε εχθρού της Ελληνικής φυλήςε».

Μετά μικρή διακοπή κατά το έτος 1820, τούτο συμπεραίνεται από την έλλειψη πρακτικών, χωρίς όμως και να θεωρείται σίγουρο, η Στοά επαναρχίζει εργασίες το έτος 1832.

Η αναστολή της δράσης της Στοάς ίσως να οφειλόταν σε προφυλάξεις των αδελφών μετά την προδοσία του Διόγου το έτος 1820, ο οποίος αποκάλυψε τη δράση των Φιλικοτεκτόνων, την οποία είχε πληροφορηθεί από τον Κολοκοτρώνη, στον Αλή Πασά Τεπελενλή.

Ο αιμοβόρος πασάς ειδοποίησε σχετικά τον Άγγλο αρμοστή στην Κέρκυρα Sir Thomas Maitland, ο οποίος διέταξε τον έπαρχο της Ζακύνθου Ross να προβεί σε έρευνες και συλλήψεις. Οι στρατιώτες του Ross περικύκλωσαν το σπίτι του Ρώμαα προκειμένου να αρχίσουν έρευνες. Ο έπαρχος Ross ήταν μαθητής Τέκτονας και ο Ρώμας, τον οποίο γνώριζε ως Μέγα Διδάσκαλο, του αποκάλυψε ότι στο σπίτι του φυλάσσονται έγγραφα μεγάλης τεκτονικής σημασίας, και τον κατέστησε υπεύθυνο για τυχόν αποκάλυψή τους. Ο Ross πτοήθηκε και διέταξε τη διακοπή του αποκλεισμού του σπιτιού και τη ματαίωση της έρευνας.

Την ίδια νύκτα τα έγγραφα και ό,τι άλλο είχε σχέση με τον Τεκτονισμό και τον Απελευθερωτικό αγώνα του 1821 φυγαδεύτηκαν και αποκρύφτηκαν.

Ο Maitland ακολουθώντας τις εντολές του λόρδου Κάστλερη προσπαθεί να καταπνίξει κάθε προσπάθεια που έχει σχέση με τον Απελευθερωτικό αγώνα, εξαπολύοντας διωγμούς κατά των αδελφών. Ο Δραγώνας φυλακίζεται, άλλοι διαπομπεύονται και εξευτελίζονται. Ο Ρώμας συνοδευόμενος από τους Σιγούρο και Φλαμπουριάρη αναχωρεί για τη Βενετία. Ο Κολοκοτρώνης αναχωρεί κρυφά για το Μοριά, όπου τίθεται επικεφαλής των Ελληνικών χερσαίων δυνάμεων.

Στα πρακτικά της Στοάς «Αναγεννόμενος Φοίνιξ» της 19^ης Νοεμβρίου 1832, αναγράφεται ότι «διακοπεισών επ’ ολίγον των εργασιών δια τους γνωστούς λόγους, συνέρχεται και πάλιν η Στοά, ο αδελφός Δραγώνας φέρεται συνιστών όπως ληφθή μέριμνα δια την συγκέντρωσιν του διασπαρέντος αρχείου αυτής. Ατυχώς όμως ουδέν τοιούτον έγγραφον έφθασεν μέχρις ημώνβ».

Η επ’ ολίγον αυτή διακοπή λειτουργίας της Στοάς, που λόγω έλλειψης πρακτικών λογίζεται ενδεκάχρονη, ίσως και να μη ανταποκρίνεται σε πραγματικά στοιχεία, δεδομένου ότι ο Ρώμας είχε επιστρέψει από τη Βενετία το έτος 1824 και η αγγλική πολιτική προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες είχε αλλάξει με το διορισμό του Γεωργίου Κάννιγκ ως αρμοστή.

Το έτος 1843 η Μεγάλη Εθνική Στοά της Ελλάδος στην Κέρκυρα «πέφτει σε ύπνο», η τοπική Στοά εξακολουθεί να εργάζεται, χωρίς να ξεκαθαρίζεται κάτω από ποία Τεκτονική δύναμη λειτουργούσε, και την 28^η Απριλίου 1848 συνεδριάζει για τελευταία φορά.

Πρέπει να επισημανθεί ότι, τη χρονική περίοδο που ορίζεται από τον Ιανουάριο του έτους 1837 μέχρι και το Νοέμβριο του 1842, αρχίζουν να γίνονται διεργασίες για την Ένωση με την Ελλάδα και μέσα από την Στοά. Τότε εκφράζεται και η ευχή να σταματήσουν οι εργασίες να εκτελούνται Ιταλικά και να διεξάγονται πλέον στα Ελληνικά, τα οποία και είναι η Εθνική γλώσσα των αδελφών. Σύμφωνα με τον αδ. Βούλτζογ παρότι σχηματίστηκαν ειδικές επιτροπές προκειμένου να μεταφράσουν τους Κανόνες, Κανονισμούς και Τυπικά, δεν κατορθώθηκε τούτο διότι η εργασία τους δεν ολοκληρώθηκε έγκαιρα. Η πρώτη συνεδρίαση όμως στα Ελληνικά, πραγματοποιήθηκε την 28^η Μαΐου 1848.

Τον Ιανουάριο του 1859, αδελφοί της Στοάς, συνέρχονται και συνιστούν νέα Στοά και ζητούν αναγνώριση από τη Μεγάλη Στοά της Γαλλίας, η οποία και τους παρέχεται την 6^η Φεβρουαρίου 1860. Η νέα Στοά με την ονομασία Etoile λειτουργεί υπό τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας.

Μετά όμως τα προβλήματα, που δημιουργήθηκαν από την απόπειρα κατά της ζωής του Αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντος του Γ΄ το 1858, και την απόδοση της ευθύνης της απόπειρας στους Τέκτονες, και μετά την απαίτηση για την παραίτηση του Μεγάλου Διδασκάλου της Στοάς της Γαλλίας, Πρίγκιπα Lucien Murat, κατά το 1861 η Στοά Etoile διαμαρτυρήθηκε με την αποστολή υπομνήματος προς τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας και τον Αυτοκράτορα, για καταπάτηση των τεκτονικών δικαιωμάτων και προνομίων της, και ανέστειλε τις εργασίες της.

Λόγω της ιστορικής αξίας του υπομνήματος τούτου και των θέσεων των αδελφών, ακολουθεί το σχετικό πρακτικό, που συντάχθηκε κατά τη συνεδρίαση της 14^ης Φεβρουαρίου του έτους 1862, και στο οποίο πρακτικό στην ιταλική αναγράφεταια.

«Η Σεβάσμια Στοά «Αστήρ» συνήλθε εις τόπο μυστηριώδη όπου βασιλεύει η ειρήνη, η αρμονία και η αγάπη, προεδρευόμενη υπό του 1^ου Επόπτου αδ. Ulmer (ασθενούντος του Σεβ. αδ. Διονυσίου Λαγουϊδάρα), του αδ. Sargint κατέχοντος τη 2^α σφύρα, και την τρίτη ο έμπειρος αδ. Διονύσιος Ξερογιαννόπουλος, παρόντες δε οι αδ. Γ. Λαγουϊδάρας ρήτορας και Αντώνιος Τερτσέτης γραμματέας. Ανοίχθησαν οι εργασίες σε βαθμό Μαθητού και διαβάστηκε ο πίνακας των πρακτικών της προηγουμένης συνεδριάσεως και εγκρίθηκαν υπό του Οκταγώνουβ, κατόπιν συμπέρανε ο ρήτορας, τα συμπεράσματα του οποίου εγκρίθηκαν από όλους τους αδελφούς.

»Ο αδ. Ulmer ενημέρωσε το Οκτάγωνο ότι, επειδή ο Σεβάσμιος είναι ασθενής, τον επιφόρτισε να ανοίξει τις εργασίες για ένα θέμα κορυφαίας σημασίας. Είπε ότι το θέμα περί του οποίου πρόκειται, αφορά τη θέση μας έναντι της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας εκ της οποίας εξαρτώμεθα: «Γνωρίζετε ότι σε λίγες ημέρες πρόκειται να λήξει η συνδρομή μας για το έτος 1862. Ήδη γνωρίζετε ότι η Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας ευρίσκεται συνεχώς εν μέσω διχονοιών, ότι ένα μέρος των μελών εκείνου του Συμβουλίου έχει απευθυνθεί προς διάφορες Στοές που υπόκεινται σ’ αυτό, προκειμένου να τις προτρέψουν να μην αποστείλουν την συνδρομή τους προς την Μεγάλη Ανατολή και τελικά να μην αγνοήσουν την παρέμβαση της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως στο Τεκτονικό Τάγμα, η οποία όρισε, κατά παράβαση του Συντάγματος και των Γενικών Κανονισμών του Τάγματος, ένα Μεγάλο Διδάσκαλο εις το πρόσωπο του Στρατάρχη Magnan. Ούτως εχόντων των πραγμάτων η Διοίκηση της παρούσης Στοάς αισθάνεται την υποχρέωση, πριν να προβεί εις την αποστολή των χρημάτων, να λάβει τη γνώμη σας επί του θέματος αυτού.

»Ο αδ. Ρήτορας ζήτησε το λόγο και, αφού ανέπτυξε το θέμα βασιζόμενος σε διάφορες αναφορές, πρότεινε στη Στοά την αναστολή των εργασιών έως ότου ο Τεκτονισμός εις τη Γαλλία αποκτήσει και πάλι τα  δικαιώματά του. Η πρόταση του αδ. Ρήτορα υποστηρίχτηκε από όλους τους αδ.

»Κατόπιν ο Ρήτορας ολοκλήρωσε, και το Οκτάγωνο με ομοφωνία των ψήφων, αποδέχτηκε την ακόλουθη απόφαση:

»Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι ο Τεκτονισμός είναι ένας Φιλανθρωπικός θεσμός, ο οποίος μη έχοντας ως σκοπό να συνωμοτεί ενάντια στη θρησκεία ή στις Κυβερνήσεις, δεν θα μπορούσε ποτέ να καταστεί το όργανο των φιλοδοξιών, ή το αντικείμενο πολιτικών διώξεων.

»Θεωρώντας ότι η Κοινότητα των Ελευθέρων Τεκτόνων θα πρέπει να υπάρχει για αυτήν την ίδια, χωρίς να έχει ανάγκη της εξουσιοδοτήσεως των Κυβερνήσεων.

»Θεωρώντας ότι αύτη ήταν πάντα ανεκτή, και οι νόμοι της και τα μυστήριά της είχαν γίνει σεβαστά από όλες τις Κυβερνήσεις που είναι καλά οργανωμένες, που αγαπούν την πρόοδο της ανθρώπινης κοινωνίας και που καθοδηγούνται από τη δικαιοσύνη και την ελευθερία.

»Θεωρώντας ότι είναι βασικό τα μυστήρια του Τεκτονισμού και οι νόμοι του να είναι απολύτως απαραβίαστα.

»Θεωρώντας ότι, εις τη Γαλλία η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση έχει παραβιάσει τα μυστήρια και τους νόμους του Τεκτονισμού εισάγοντας πράκτορες της αστυνομίας εντός του Τεκτονικού Ναού, και αναβάλλοντας βιαίως τις συνεδριάσεις της Μεγάλης Ανατολής για χρόνο σχεδόν αόριστο.

»Θεωρώντας ότι ο Μέγας Διδάσκαλος του Τάγματος, ο Πρίγκιπας Murat, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν η αιτία του σκανδάλου, υποχρεώθηκε να υποβάλλει την παραίτησή του, και οι τεκτονικές εξουσίες της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας κατά συνέπεια ευρίσκονται σε σύγκρουση και πλήρη δυσαρμονία.

»Θεωρώντας ότι ο Ναπολέων ο Γ΄ Αυτοκράτορας των Γάλλων (για τον οποίον εξάλλου τα μέλη της Στοάς «Αστήρ» τρέφουν τον πλέον βαθύ σεβασμό ως αρχηγού ενός ενδόξου έθνους) στην παρούσα περίπτωση παραγνώρισε τα δικαιώματα του Τεκτονισμού γενικώς και παραβίασε τους νόμους της Μεγάλης Ανατολής  της  Γαλλίας, ιδιαιτέρως θέτοντας την Κοινότητα των Ελευθέρων Τεκτόνων υπό την επίβλεψη της αστυνομίας, και εισάγοντας βιαίως μεταρρυθμίσεις στο Σύνταγμα που δεν είναι συμβατές με την ελευθερία και τις βασικές αρχές του Τεκτονισμού.

»Θεωρώντας ότι, η Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητα, αντίθετα με τους Τεκτονικούς νόμους και κατά παράβαση του Συντάγματος της Μεγάλης Ανατολής εξέλεξε αυθαίρετα το νέο Μεγάλο Διδάσκαλο του Τάγματος στο πρόσωπο του Στρατάρχη  Magnan.

»Θεωρώντας ότι οι θυγατέρες Στοές της Μεγάλης Ανατολής δε δύνανται να αποδεχθούν και να σεβαστούν αυτή την παράνομη εκλογή.

»Εν τέλει θεωρώντας ότι το Σύνταγμα της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας, προς το οποίο οι Γάλλοι Τέκτονες έχουν δώσει όρκο πίστεως, έχει διαμελιστεί από εκείνες τις ίδιες τις Αρχές που όφειλαν να το διατηρούν απαραβίαστο, τα μέλη της Στοάς της Ζακύνθου «Ο Αστήρ», υιοθέτησαν εν ομοφωνία την κατωτέρω απόφαση:

Άρθρο 1. Οι εργασίες της Στοάς της Ζακύνθου «Ο Αστήρ» παύουν έως ότου ο Τεκτονισμός στη Γαλλία επανακτήσει τα δικαιώματά του και την πλήρη ελευθερία του.

Άρθρο 2.  Ένα αντίγραφο της παρούσης αποφάσεως να σταλεί στη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας.

»Στη συνέχεια περιήλθε ο σάκος της ελεημοσύνης ο οποίος απέδωσε πένες 32 και εν πλήρες μεσονύκτιο έκλεισαν οι εργασίες με τους συνήθεις τύπους, υπό τη μορφή της παύσεως.

Για το Σεβ. Διδ. C. Ulmer 1^ος Επ.

Για τον 1^ο Επ. R. Sargint 2^ος Επ.

Για το 2^ο Επ. Δ. Ξερογιαννόπουλος

Ο Ρήτορας Γ. Λαγουϊδάρας

Ο Γραμματέας Α. Τερτσέτης

Οι αδ. Δ. Λαγουϊδάρας, Α. Κουτούβαλης, Ι. Κοκκίνης, John Jow Lake, Σπυρ. Πελεκάσης, Αριστ. Τσερετόπουλος, Δ. Α. Κεφαληνός,  Pasquale Balestra, Ι. Πλέσσας, Γ. Μερκάτης-Κούρτσολας, Δ. Μινώτος, Β. Ζαβός, Κ. Μπαχώμης, Δ. Πουπλίκολας, Β. Βαρβιάνης, Δ. Μ. Στεφάνου, Ι. Κρενδιρόπουλος, Δ. Γρόπας,  S. M. Chind, Χρυσοπλεύρης Κουερίνος, Α. Κομιώτης, Ι. Μάργαρης, John Lindsay, Ελισαβέτιος Μαρτινέγκος, Alessandro De Rossi, Β. Ν. Γκιούρος».

                                            Αστήρ της Ανατολής 880

Ύστερα από την ενέργεια αυτή, οι αδελφοί της Στοάς, απευθύνθηκαν στη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας και ζήτησαν άδεια ίδρυσης Στοάς υπό την αιγίδα τηςα. Ακολούθησε η έκδοση της σχετικής άδειας και η εγκαθίδρυση τής Στοάς, την 4^η Μαρτίου 1862β.

Η εγκαθίδρυση πραγματοποιήθηκε από επτά Πρώην Σεβασμίουςγ, της υπό τη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, λειτουργούσης στην Κέρκυρα, Στοάς «Πυθαγόρας» αρ. 654.

Η Στοά «Πυθαγόρας» αποτελείτο από Άγγλους αδελφούς, που είχαν αποχωρήσει από τις Στοές «Αγαθοεργία» και «Φιλογένεια». Η Στοά αύτη λειτουργούσε υπό την αιγίδα της Μεγάλης Ανατολής της Ελλάδος, και την 3.12.1823 ζήτησε την προστασία της Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας. Άγνωστο πότε έπαψε να λειτουργεί και επαναλειτούργησε την 9.10.1837, όπου έλαβε τον αριθμό 654. Ίσως μετά την αποχώρηση των Άγγλων από τα Επτάνησα το 1864, η Στοά να αυτοδιαλύθηκε και τα αρχεία της να μεταφέρθηκαν στην Αγγλίαδ.

Στο Μητρώο των μελών της Στοάς «Αστήρ της Ανατολής», αναφέρονται ως ιδρυτικά μέλη 47 αδελφοί, σ’ αυτούς περιλαμβάνονται 29 αδελφοί, που προέρχονται από την  Etoileε.

Τα ιδρυτικά μέλη, η ιδιότητά τους και η Στοά στην οποία ανήκαν, αναφέρονται στη σελίδα 22 του Μητρώου, με μεταγενέστερη προφανώς εγγραφή, ενώ στις προηγούμενες σελίδες από τη σελίδα 1 έως και την 4, υπάρχει αλφαβητική καταχώρηση των μελών. Ακολουθεί μέχρι και τη σελίδα 21, η κατά χρονολογική σειρά εγγραφή των μελών. Όλες οι προαναφερόμενες εγγραφές, έχουν γίνει σε κάθετη σειρά γραφής και από αριστερά προς τα δεξιά. Ενώ από τη σελίδα 22 ακολουθείται η συνήθης καθιερωμένη, οριζόντια γραφή.

Μεταφέρω τα ονοματεπώνυμα των αδελφών, όπως έχουν καταχωρηθεί στη σελίδα 22.

Των πρώτων οκτώ αδελφών τα ονοματεπώνυμα, έχουν γραφεί αγγλικά όπως και όσων άλλων έχουν την αγγλική υπηκοότητα, ενώ των υπολοίπων στα ελληνικά.

1.  Charles Mastermam Smythα, Διοικητής 2^ου Τάγματος, Στ. 114 και 654 Σ. Διδ.

2.  Charles Christofer Piper, χειρούργος.

3.  John Zoseph Lake, λοχαγός, Στ. 654 και 717.

4.  Errington Bisdale, ταγματάρχης.

5.  Robert Grey Selby, υπολοχαγός, Στ. 654.

6.  Henoy Gipps, ταγματάρχης.

7.  Janes Taylor, έμπορος, Στ. 654 β.

8.  Charles Thomas Wilson, ετών 25, αξιωματικός.

9.   Διονύσιος Λαγουϊδάρας, ετών 41, έμπορος, Σ. Δ.

10. Αντώνιος Κουτούβαλης, ετών 65, κτηματίας, Σ. Δ.

11. Γεώργιος Μερκάτης, ετών 48, κτηματίας, Π. Σ. γ

12. Ιωάννης Κοκκίνης, ετών 65, δικηγόρος, Π. Σ.δ

13. Βασίλειος Βαρβιάνης, ετών 30, ιδιώτης, Π. Σ.

14. Christophor Ulmer, ετών 30, υποπρόξενος της Πρωσίας, Π. Σ.

15. Διονύσιος Ξερογιαννόπουλος, ετών 33, έμπορος, Σ. Δ.

16. Άγγελος Κομιώτης, ετών 41, Σ. Δ.ε

17. Richart Sargent, ετών 38, κτηματίας.

18. Διονύσιος Κεφαληνός, ετών 67, έμπορος.

19. Σπυρίδων Δημητρόπουλος, ετών 49, ράπτης.στ

20. Κωνσταντίνος Μπαχώμης, ετών 53, έμπορος.

21. Ελισαβέτιος Μαρτινέγκος, ετών 29, κτηματίας και λόγιος.

22. Ιωάννης Μάργαρης, ετών 27, ιατρός.

23. Σπυρίδων Πελεκάσης, ετών 48, φαρμακοποιός.

24. Διονύσιος Πουπλίκολας, ετών 55, ζωγράφος.

25. Αριστοτέλης Τσερετόπουλος, ετών 38, έμπορος.

26. Πιέρος Βολτέρας, ετών 47, ιδιώτης.

27. Pascuale Balestra, ετών 38, μηχανουργός.

28. Γεώργιος Λαγουϊδάρας, ετών 47, κτηματίας και λόγιος.

29. Αντώνιος Τερτσέτης ετών 37, δικηγόρος.

30. Αλέξανδρος Ρώσσης, ετών 34, συμβολαιογράφος.

31. Δημήτριος Μινώτος, ετών 37, δικαστής.

32. Σπυρίδων Μαρκόπουλος, ετών 33, ιατρός.

33. Δημήτριος Γρόπας, ετών 50, κτηματίας.ζ

34. Ιωάννης Κρενδιρόπουλος, ετών 48, έμπορος.

35. Henry Wrench, ετών 47, Εφημέριος της Αγγλικανικής Εκκλησίας.

36. Ευστάθιος Λογοθέτης, ετών 32, κτηματίας.

37. Νικόλαος Μπαμπάσης, ετών 48, έμπορος.

38. John Lindsey, ετών 41, τραπεζίτης.

39. Βασίλειος Γκ(ι)ούρος, ετών 34, έμπορος.

40. Διονύσιος Κοκκίνης, ετών 30, δικηγόρος.

41. Jοhn Woodtey, ετών 52, έμπορος.

42. Κωνσταντίνος Ζαχαριάδης, ετών 49, τελωνειακός υπάλληλος.

43. Βασίλειος Ζαβός, ετών 32, λιμενάρχης.

44. Χρυσοπλεύρης Κουερίνος, ετών 49, κτηματίας.

45. Ιωάννης Πλαίσας, ετών 33, υπάλληλος.

46. Διονύσιος Στεφάνου, ετών 27, Ιδιώτης.

47. Στέφανος Κουίνδας, ετών 35, Υπάλληλος.

Στα ιδρυτικά μέλη βλέπουμε να περιλαμβάνονται εκτός των Άγγλων στρατιωτικών, και αδελφοί από όλα τα κοινωνικά στρώματα του νησιού, που δραστηριοποιούνται σε επιστημονικούς, επαγγελματικούς και πολιτιστικούς τομείς.

Η παρουσία και κοινωνική προσφορά της Στοάς γίνεται αισθητή με τη φιλανθρωπική δράση που αναπτύσσει οργανώνοντας εράνους για την περίθαλψη των επιστράτων του 1878 που κατέφτασαν στο νησί, των σεισμοπαθών του 1893, των οικογενειών των θυμάτων πολέμου του 1897, υπέρ του Παναγίου Τάφου το 1903, των σεισμοπαθών της Ιταλίας του 1909, των σεισμοπλήκτων της Ζακύνθου του 1912, των οικογενειών των θυμάτων των πολέμων 1912 και 1922, και των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής.

Ιδιαίτερα όμως ξεχώρισε όταν ανέλαβε την πρωτοβουλία για την οργάνωση των εορτών της εκατονταετηρίδας από τη γέννηση του Εθνικού Ποιητή Διονυσίου Σολωμού, το έτος 1898, και τη δημιουργία στις αίθουσές της του πρώτου Μουσείου Σολωμού με τη φύλαξη και έκθεση των χειρογράφων του ποιητή.

Στη συνέχεια πρωτοστάτησε μετά τη σεισμοπυρκαγιά  του 1953 στην ανέγερση και στελέχωση του μετασεισμικού Μουσείου Σολωμού στη νέα πόλη της Ζακύνθουα.

Το έτος 1925 προέβη στην αγορά και στη συνέχεια στην αναστήλωση του υπό των σεισμών του 1893 καταστραφέντος Ναού του Αγίου Γεωργίου των Φιλικώνβ.

Με ενέργειες και πάλι της Στοάς, μετά τους σεισμούς του Αυγούστου του 1953, ανοικοδομήθηκε ο ιστορικός ναός, από το 701 Τάγμα Μηχανικού. Ήταν το πρώτο κτίσμα που οικοδομήθηκε μετασεισμικά στο νησί γ.

Μεγάλης σημασίας προσφορά στην κοινωνία του νησιού αποτέλεσε η ίδρυση και λειτουργία το έτος 1928 της «Εσπερινής Σχολής Απόρων Παίδων, ο Άγιος Διονύσιος».

Τον Οκτώβριο του έτους 1931, με διάταγμα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, αναγνωρίζεται η Στοά ως Νομικό Πρόσωπο.

Το σχετικό διάταγμα, δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στη σελίδα 2909δ και απαρτίζεται από 8 άρθρα.

Το Νοέμβριο του 1931, λόγω των προβλημάτων, που ανακύπτουν στις σχέσεις Ελλάδος και Μεγάλης Βρετανίας, με αφορμή το καθεστώς των Ελλήνων της Κύπρου, αδελφοί ζήτησαν σε ανοικτή Στοά τη σύνταξη και αποστολή έκκλησης προς τη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, προκειμένου να παρέμβει εις την Αγγλική Κυβέρνηση υπέρ των αδελφών Κυπρίων.

Το Νοέμβριο του 1931, λόγω των προβλημάτων, που ανακύπτουν στις σχέσεις Ελλάδος και Μεγάλης Βρετανίας, με αφορμή το καθεστώς των Ελλήνων της Κύπρου, αδελφοί ζήτησαν σε ανοικτή Στοά τη σύνταξη και αποστολή έκκλησης προς τη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, προκειμένου να παρέμβει εις την Αγγλική Κυβέρνηση υπέρ των αδελφών Κυπρίων.

Από τη διοίκηση της Στοάς δόθηκε η σύμφωνη με τα Τεκτονικά Συντάγματα, στερεότυπη απάντηση: «Λυπούμεθα, αλλ’ η Μεγάλη Στοά πιστή εις το Σύνταγμα αυτής αρνείται να λάβη θέσιν εις οιανδήποτε πολιτικήν ή θρησκευτικήν έριδα ή αντίθεσιν».

Το πρόβλημα λοιπόν που δημιουργήθηκε, είχε σαν αποτέλεσμα να αποχωρήσει ομάδα αδελφών και να συστήσει το έτος 1934, την ετέρα Στοά στο νησί, που με την ονομασία «Ήλιος» λειτουργεί έκτοτε υπό τη Μεγάλη Στοά της Ελλάδος.

Αμέσως μετά την απομάκρυνση των Γερμανών τη 14^η  Σεπτέμβρη 1944, με ομόφωνη απόφαση των μελών της Στοάς, παραχωρήθηκε το κτήριο για τη στέγαση της Αγγλικής Συμμαχικής Αποστολής, όπου με επικεφαλή το Θεόφιλο Σαρίκα, λοχαγό Flay, δρούσε υπονομευτικά την περίοδο της κατοχής κρυμμένη στην ορεινή Ζάκυνθο.

Η εγκατάσταση της αποστολής στη Στοά, έλαβε χώρα την 23^η  Σεπτεμβρίου 1944.

Το κτήριο της Στοάς ακολουθώντας την τύχη της Χώρας, της πρωτεύουσας του νησιού, καταστράφηκε στους σεισμούς του Αυγούστου του 1953, και μετά τον αναδασμό που ακολούθησε, ανοικοδομήθηκε το σημερινό νέο κτήριο.

Στην πανηγυρική συνεδρίαση εγκαθίδρυσης του νέου κτηρίου που πραγματοποιήθηκε τη 16^η Μαΐου 1963, παρίστατο και ο Πάνυ Σεβάσμιος Βοηθός Μέγας Διδάσκαλος της Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας Στρατηγός Sir Allan Adair και Μεγάλοι Αξιωματικοί των Μεγάλων Στοών της Αγγλίας και της Ελλάδος, και ο αδ. Πλάτωνας Μεταξάς της Ελληνικής Στοάς του Λονδίνου.

Το έτος 1989 επισκέφτηκε τη Στοά ο Μέγας Γραμματέας της Ηνωμένης Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας Σεβάσμιος αδ. Higham και ανοίγει πλέον ο δρόμος για την ίδρυση και εγκατάσταση του Περιστυλίου της Ιεράς Βασιλικής Αψίδος, το οποίο υπάγεται στη δικαιοδοσία του Υπάτου Περιστυλίου της Αγγλίαςα

Είχε προηγηθεί η μετάβαση στην Αγγλία το έτος 1990, ομάδας αδ. όπου και εξυψώθηκαν στο περιστύλιο Λέσγουορθ του Λονδίνου.

Το ταξίδι στην Αγγλία, συνέβαλε να αναθερμανθούν οι σχέσεις της Στοάς με την Η.Μ.Σ.Τ.Α., και ακολούθησε και άλλη επίσκεψη ομάδας αδελφών της Στοάς μας στο Λονδίνο, το έτος 1992, όπου συμμετείχαμε στις πανηγυρικές εκδηλώσεις για τα 275 χρόνια από την ίδρυση της Μεγάλης Στοάς της Αγγλίαςβ.

Πρέπει να αναφερθεί ότι το Λάβαρο της Στοάς, από το έτος 1962, φέρει τα χρώματα των ταινιών του διακεκριμένου Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, του οποίου Μέγας Άρχοντας είναι ο Δούκας του Κεντ, ο οποίος και εκχώρησε το προνόμιο αυτό στη Στοάγ μας, προνόμιο υψηλής ευθύνης και ιδιαίτερα τιμητικό.

Όπως είναι γνωστό η Στοά «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 880, από της ιδρύσεώς της διατηρεί το προνόμιο της απευθείας επικοινωνίας, με την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, χωρίς την ανάγκη παρεμβολής άλλης τεκτονικής αρχής.

Με δεδομένο δε τη συνέχιση της υπαγωγής της υπό τη Μεγάλη Στοά, τούτο προνομιακά διατηρήθηκε και κατά την πρόσφατη, 2004, διοικητική μεταρρύθμιση, που πραγματοποίησε η Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, και κατά την οποία οι εκτός της Αγγλικής Επικράτειας Στοές, υπάγονται διοικητικά, σε περιφερειακές διοικήσεις.

Η Στοά «Αστήρ της Ανατολής», εξακολουθεί διατηρώντας το μέγιστον αυτό προνόμιο, να επικοινωνεί απευθείας με την Η.Μ.Σ.Τ.Α. και μάλιστα να αποτελεί ξεχωριστή διοικητική τεκτονική περιφέρεια, ενώ διαθέτει παρά τη Μεγάλη Στοά, δικό της Μεγάλον Επιθεωρητή, γεγονός που επισημαίνει την παραδοχή και ιστορικότητά της.

Στις δράσεις της Στοάς συγκαταλέγεται η οργάνωση επιμνημόσυνου τελετής επί τη  100ετηρίδι από του θανάτου του μεγάλου φιλέλληνος Λόρδου Βύρωνος την 3^η Μαΐου 1924.

Σήμερα η Στοά βρισκόμενη σε ανοδική τεκτονική πορεία, φιλοξενεί στο κτήριό της, Δελάζαρη 3, και το οποίο φέρει την προσωνυμία Τεκτονικό Μέγαρο «Αλέξανδρος Βούλτζος», ενώ η αίθουσα διαλέξεων και συμποσίων, στον όροφο, φέρει την ονομασία «Αίθουσα Νικόλαος Βαρβιάνης», εργαστήρια διαφόρων τεκτονικών τάξεων, που ορισμένα απ’ αυτά λειτουργούν υπό Ελληνική Διοίκηση, εναρμονισμένα όμως στον τρόπο λειτουργίας του Αγγλικού Τεκτονισμού, κάνοντας έτσι ένα ακόμα μεγάλο βήμα στην υπηρεσία της αγαστής σχέσης μεταξύ των Τεκτονικών δυνάμεων, ενώ παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα στα μέλη της για περαιτέρω τεκτονική εξέλιξη.

Τα εργαστήρια αυτά στα οποία φοιτούν, όπως προαναφέρθηκε οι αδελφοί μέλη της Στοάς, είναι τα ακόλουθα:

1.            1.      Περιστύλιο Βασιλικής Αψίδος «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 880, υπό το Ύπατο Συμβούλιο της Βασιλικής Αψίδος της Αγγλίας, ιδρυθέν κατόπιν αδείας του, την 25^η Απριλίου 1991.

2.            Στοά Διδασκάλων Τεκτόνων του Σήματος «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 20, υπό τη Μεγάλη Στοά των Διδασκάλων του Σήματος της Ελλάδος, ιδρυθείσα τη 16^ην Απριλίου 1994.

3.            Διοικητήριο Ιπποτών του Ναού και Κοινόβιο Ιπποτών της Μάλτας «Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής» αρ. 13. Δια την παραχώρηση της άδειας λειτουργίας υποβλήθηκε αίτηση των Αδ. Ιπποτών, που είχαν ήδη ανακηρυχθεί ιππότες στην Αγγλία, στο Διοικητήριον  Excalibur No 574, προς το Τάγμα των Ιπποτών του Ναού, Μέγα Σκήνωμα της Ελλάδος, την 24^ην Ιουνίου 1994.

1.            Συγκάθεδρον του Τεκτονικού και Στρατιωτικού Τάγματος του Ερυθρού Σταυρού του Κωνσταντίνου, Άσυλον και Διοικητήριον «Ο Άγιος Διονύσιος» αρ. 5 υπό το Μέγα Αυτοκρατορικόν Συγκάθεδρον της Ελλάδος, κατόπιν της από 8^ης Απριλίου 1996 άδειας.

2.            Στοά Ναυτίλων της Βασιλικής Κιβωτού «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 20, ιδρυθείσα την 27^ην Ιουνίου 1997 η οποία από της 15^ης Ιανουαρίου 2010 απόκτησε το δικαίωμα σύγκλησης της στη Ζάκυνθο.

3.            Συμβούλιο Βασιλικών και Εκλεκτών Διδασκάλων «Προφητάναξ Δαβίδ» αρ 14, υπό το Μέγα Συμβούλιο των Βασιλικών και Εκλεκτών Διδασκάλων της Ελλάδος, εγκαθιδρυθέν την 26^ην Ιουνίου 1998.

4.            Περιστύλιο Ροδοσταύρων «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 1168/4, «Star of the East Chapter Rose Croix» No 1168/4, υπό το Ύπατο Συμβούλιο 33^ο του Αρχαίου και Παραδεδεγμένου Δόγματος για την Κύπρο και τα Υπερπόντια Περιστύλιά του, ιδρυθέν κατόπιν αδείας του Υπάτου Μεγάλου Συμβουλίου της Αγγλίας εκδοθείσα την 9^η Δεκεμβρίου του έτους 2004, από αδελφούς της Στοάς «Αστήρ της Ανατολής» αρ. 880 και αδελφούς Στοών της Κύπρου, St Barnabas Chapter Croix No 1136, St Lazarus Chapter Croix No 1146, St Paul by the Pillar Chapter R.C. No 1142. Το περιστύλιο συνεδρίαζε αρχικά στη Λάρνακα της Κύπρου, οδός Ιερουσαλήμ αρ. 8, το οποίο στη συνέχεια απόκτησε το δικαίωμα να συνεδριάζει στη Ζάκυνθο, στο κτήριο της Στοάς.

Η δραστηριότητα της Στοάς εξακολουθεί δημιουργικά και στις ημέρες μας και επεκτείνεται σε διάφορους τομείς.

         Το έτος 1999 η Στοά, συνεχίζοντας τα έργα ευποιίας γίνεται μέσω της Actionaid ανάδοχος, υιοθετώντας ένα κοριτσάκι στην Κοινότητα Μπολγκατάνγκα της Γκάνα, βοηθώντας έτσι στη διαφοροποίηση της ζωής της κοινότηταςα.

Από του έτους 2000 ενισχύει σε ετήσια βάση, το Ειδικό Σχολείο Μπόχαλης, παρέχοντας τη στήριξή της για την προμήθεια παιδευτικού υλικού και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των μαθητών του.

Αναφέρω επίσης και την αποστολή φαρμακευτικού και υγειονομικού υλικού, καθώς και ικανής ποσότητας γάλακτος στη δοκιμαζόμενη Παλαιστίνη.

Μετά το άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία και την εξομάλυνση της πολιτικής κατάστασης, η Στοά προστρέχει σε αίτημα βορειοηπειρωτών, και δωρίζει τα απαραίτητα εκκλησιαστικά βιβλία και σκεύη, προκειμένου να επαναλειτουργήσει ο ιερός ναός του Αγίου Μιχαήλ, στην περιοχή των Αγίων Σαράντα.

Η Στοά δεν παύει να προστρέχει όπου διαπιστώνεται η ανάγκη παροχής βοηθείας, όσον βέβαια τούτο είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί, και πάντα με τη σχετική διακριτικότητα, που ταιριάζει στις περιπτώσεις αυτές.

Το έτος 2011 συστάθηκε ομάδα εθελοντικής συγκέντρωσης τροφίμων, τα οποία σε μηνιαία βάση προωθούνται διακριτικά σε συμπολίτες μας, τόσο στην πόλη όσο και στα διάφορα χωριά, προκειμένου να ξεπεραστούν διαπιστωμένα υπάρχοντα προβλήματα.

Σημειώνεται ακόμα ότι έχει προβλεφτεί και η κάλυψη των συμπατριωτών μας αυτών, οσάκις παρουσιαστεί ανάγκη, με τα απαραίτητα φάρμακα, που συνταγογραφούνται για λογαριασμό τους.

 Επίλογος

 Διατρέχοντας τα γεγονότα που αναφέρονται στην ίδρυση και τις δράσεις της Στοάς «Αστήρ της Ανατολής» Νο 880, την αρχαιότερη σε συνεχή λειτουργία στοά της Ζακύνθου, προσμετράμε ιδιαίτερα θετικά, κατ’ αρχήν τη μεταφορά των ιδεών του Διαφωτισμού μέσω του Τεκτονισμού από την Ευρώπη στην κοινωνία του νησιού, και όχι μόνο, αλλά και στη συνέχεια την υπεράνθρωπη βοήθεια των αδελφών, στην πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη και στη διαμόρφωση του Ελληνικού Κράτους.

Οι αξίες της φιλίας, της φιλανθρωπίας, του πατριωτισμού, της κοινωνικής προόδου, της ομόνοιας, της προσφοράς, αποτέλεσαν διαχρονικά κυρίαρχο και πρωταρχικό μέλημα των μελών της.

Μέσα από τις στήλες της ξεπετάχτηκαν αγωνιστές πατριώτες, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ανθρωπιστές και φιλάνθρωποι, και ταγοί που πήραν στα χέρια τους τα πεπρωμένα του Ελληνισμού.

Ο Καρμπονάρος συντοπίτης μας ποιητής Ανδρέας Κάλβος, αναφερόμενος στη φθοροποιό μανία του πανδαμάτορα χρόνου, στην ωδή «Εις τον Ιερόν Λόχον», γράφει:

«Ο Γέρων φθονερός,

και των έργων εχθρός,

και πάσης μνήμης, έρχεται,

περιτρέχει την θάλασσαν

και την γην όλην.

Από την στάμνα του χύνει

τα ρεύματα της λήθης,

και τα πάντα αφανίζει.

Χάνονται οι πόλεις, χάνονται

βασίλεια, κ’ έθνη».

Η ιστορία, αδέκαστος κριτής των ανθρωπίνων πράξεων διδάσκει, ότι είτε μεμονωμένες πράξεις ανθρώπων, είτε συλλογικά ενεργήματα ομάδων ή εθνών, δεν δαμάζονται από το χρόνο, αλλά εφ’ όσον φέρουν τη σφραγίδα του Καλού, του Αγαθού και του Αληθινού, μνημονεύονται εσαεί.

Σήμερα οι αδελφοί, πιστοί στις παρακαθήκες και τη βαριά ιστορία της Στοάς, εξακολουθούν να προσέρχονται στις συνεδρίες και να προσπαθούν να βελτιώσουν την προσωπικότητά τους, αλλά και όσο τούτο είναι δυνατόν να εργάζονται για ωφέλεια της τοπικής κοινωνίας.

Και ακολουθώντας την επιταγή του Θείου νόμου, προσδιορίζουν το παρόν και προδιαγράφουν με πίστη το μέλλον, οδηγούμενοι από τις εντολές, που μας κληροδότησαν οι αείμνηστοι ιδρυτές της Στοάς μας και οι πρωτεργάτες αδελφοί μας, μα και όλοι όσοι ακολούθησαν, συνεχιστές και ακάματοι σκαπανείς των Τεκτονικών Αρχών και  Ιδεωδών.

Στα κάθε είδους εργαστήρια παράγεται έργο πνευματικό, με διδασκαλίες, ανακοινώσεις, ομιλίες.

Παράγεται έργο φιλανθρωπίας, φιλευσπλαχνίας, αγαθοεργίας.

Προπαντός αναπτύσσονται σχέσεις αδελφοσύνης.

Οι αδ. προβληματίζονται και αγωνιούν.

Δανειζόμενος και πάλι το στίχο του Ανδρέα Κάλβου θα σημειώσω,

«… θέλει αλλάξειν τον δρόμον του

ο Χρόνος, το θαυμάσιον

χώμα σεβάζων».

Posted in: