Οι βολικές θεωρίες συνωμοσίας

Tου Kωστη H. Φαφουτη (Εφημερίδα Ελευθεροτυπία)

Ανέκαθεν ως λαός είχαμε ισχυρή ροπή στις θεωρίες συνωμοσίας, στη «λογική» δηλαδή, που επιλέγει συνειδητά να εξηγεί τα γεγονότα και τις εξελίξεις με βάση διάφορους μύθους, αγνοώντας τον οποιοδήποτε ορθολογικό έλεγχο, που κατά κανόνα αποκλείει τις πολλές εκδοχές, επειδή δεν είναι ρεαλιστικές. Το βεβαρημένο ιστορικό των επεμβάσεων του ξένου παράγοντα στη νεότερη πολιτική ιστορία ίσως αποτελεί έναν από τους κύριους λόγους της μανίας για τις θεωρίες συνωμοσίας και το κυνήγι μαγισσών.

Η «γοητεία» άλλωστε αυτών των θεωριών είναι ότι λειτουργούν... λυτρωτικά, καθώς απαλλάσσουν όσους τις υιοθετούν από οποιαδήποτε προσωπική ευθύνη, αλλά και κόπο για την αναζήτηση της αλήθειας. Η αποποίηση ευθυνών είναι μία αγαπημένη συνήθεια του Nεόελληνα, αφού υπάρχει η εύκολη λύση για όλα τα κακά να φταίνε πάντα εξωγενείς παράγοντες –οι Βρυξέλλες, οι Αμερικανοί ή οι Εβραίοι– και όχι οι ίδιοι μας οι εαυτοί. Στην επίταση του φαινομένου συμβάλλει επιπλέον και η αναξιοπιστία, που χαρακτηρίζει τα μέσα ενημέρωσης, κυρίως τα ηλεκτρονικά, τα οποία οι πολίτες αντιμετωπίζουν με επιφυλακτικότητα λόγω των επιχειρηματικών συμφερόντων, που βρίσκονται από πίσω τους.

Eλλειψη ενημέρωσης

Φυσικά οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι ελληνικό προνόμιο και φαινόμενο. Οι φαντασιώσεις περί ελέγχου των κυβερνήσεων από εξωγήινους ή ότι όλοι οι πολιτικοί είναι μασόνοι είναι διαδεδομένες κυρίως στο εξωτερικό, ενώ οι πιο πρόσφατοι διαδεδομένοι «παγκόσμιοι» μύθοι είναι ότι οι Εβραίοι, που εργάζονταν στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως για την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου και ότι το καταστροφικό τσουνάμι στη Νοτιοανατολική Ασία προκλήθηκε από μυστικές πυρηνικές δοκιμές.

Απαραίτητο στοιχείο για να λειτουργήσει και να περπατήσει η μυθοπλασία είναι η ύπαρξη μιας αόρατης σκιώδους περιοχής, που κινεί τα νήματα στο παρασκήνιο. Σε αυτή έχουν πρόσβαση ελάχιστοι –συνήθως οι ισχυροί– οι οποίοι γνωρίζουν την αλήθεια, αλλά κάνουν το παν για να την κουκουλώσουν και λειτουργούν πάντα εις βάρος της πτωχής, πλην τιμίας πλειοψηφίας. Εξίσου σημαντική όμως είναι και η έλλειψη –ηθελημένης ή όχι– ενημέρωσης για κάποιο συγκεκριμένο γεγονός. Οπως ακριβώς συνέβη με την τραγωδία του «Μπόινγκ» στο Γραμματικό.

Η μόνη επίσημη πληροφόρηση για το τι συνέβη προήλθε από τον υπουργό Επικρατείας την περασμένη Κυριακή. Εκτοτε τα επίσημα κανάλια ενμέρωσης τηρούν σιγή ιχθύος με αποτέλεσμα να οργιάσει η παραπληροφόρηση των εντυπωσιοθηρικών τηλεοπτικών μέσων και να προσφερθεί πεδίο δόξης λαμπρό για την ανάπτυξη των θεωριών συνωμοσίας. Η πρώτη παραλλαγή τους ήθελε στο μοιραίο αεροπλάνο να εκδηλώθηκε αεροπειρατεία. «Πηγή» της η –ελλιπής, όπως αποδείχθηκε– πληροφορία ότι οι πιλότοι των F-16 διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε κανένας στο πιλοτήριο, που να προσπαθεί να ελέγξει την πορεία του αεροσκάφους. Η δεύτερη άρχισε να αναπτύσσεται όταν το ενδεχόμενο της αποσυμπίεσης φαινόταν πολύ πιθανό και ήθελε να έχει προκληθεί σαμποτάζ και επιχείρηση δηλητηριασμού των επιβατών – ωστόσο οι τοξικολογικές εξετάσεις έδειξαν ότι δεν είχαν εισπνεύσει μονοξείδιο του άνθρακα και ότι όλοι ήταν ζωντανοί κατά την πρόσκρουση. Η τρίτη παραλλαγή τάχθηκε εναφανδόν υπέρ της κατάρριψης του αεροπλάνου –παρότι διαψεύστηκε κατηγορηματικά– την οποία πέτυχαν οι πιλότοι της Πολεμικής Αεροπορίας, εκτρέποντας με τους κατάλληλους ελιγμούς το «Μπόινγκ» από την πορεία του και προκαλώντας την πτώση του σε ακατοίκητη περιοχή.

Oι συνεχείς «αποκαλύψεις»

Ολες αυτές οι θεωρίες είναι εξαιρετικά βολικές για όσους τις υποστηρίζουν, αλλά και για αυτούς που επιτρέπουν να καλλιεργούνται. Για τα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, που τις συνοδεύουν και με τους κατάλληλους υπαινιγμούς και τις συνεχείς «αποκαλύψεις», είναι εξαιρετικά φτηνές – δεν κοστίζουν ούτε σε κόπο ούτε σε χρήμα. Πολύ περισσότερο, όμως, αποπροσανατολίζουν και δεν αναζητούνται ευθύνες.

Ετσι, με πολύ μεγάλη καθυστέρηση η κοινή γνώμη πληροφορήθηκε για τον τρόπο αντίδρασης της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, η οποία επί μισή ώρα άφησε να πετά μέσα στο χώρο ευθύνης της –το FIR Αθηνών, τον οποίο μονίμως αμφισβητεί η Τουρκία– ένα αεροσκάφος, χωρίς να γνωρίζει τι συμβαίνει σε αυτό. Δεν έκανε καμία προσπάθεια να επικοινωνήσει με το «Μπόινγκ» ούτε επιχείρησε να το αναγνωρίσει με τα ραντάρ, όπως προβλέπουν οι κανονισμοί για λόγους ασφαλείας. Η αδράνειά της δεν σημαίνει βέβαια ότι ήταν δυνατόν να αποτραπεί η τραγωδία. Προκαλεί όμως μεγάλη ανησυχία για τον τρόπο λειτουργίας των ελεγκτικών μηχανισμών της Υπηρεσίας για θέματα, μάλιστα, που άπτονται και της εθνικής ασφάλειας της χώρας.

Posted in: